Birçok bebek doğduktan sonra sarılık olmaktadır. Yenidoğan bebek sarılığı denen bu sarılığın zaman zaman bulaşıcı hepatit denen sarılıkla karıştırıldığını görüyoruz. Oysa bebek sarılığının bulaşıcı sarılıkla ilgisi yoktur. Aşağıda yenidoğan bebek sarılığının sebepleri, sarılık tedavisi, takip ve sonuçlarını okuyabilirsiniz.
Bebek neden sarılık olur? Sarılığını nasıl anlarım?
Bebek doğduktan birkaç gün sonra önce gözlerinin akında sonra sırasıyla yüz, gözde ve bacaklarına yayılan sarılık olmasına “yenidoğan bebek sarılığı” denir. Zamanında doğan bebeklerin yarıya yakını sarılık olur. Prematüre bebeklerde ise sarılığa hem daha fazla rastlanır hem de daha uzun sürer.
Sarılığa neden olan bilirübin maddesi aslında herkesin kanında az miktarda vardır. (1 mg/dl değerin altındadır) Sağlıklı bir karaciğer vücutta oluşan bu bilirübini parçalar ve bertaraf eder. Oysa yenidoğan bebeklerde hem bilirübin oluşumu fazla hem de henüz olgun olmayan karaciğer nedeniyle bu filtrasyon mekanizması zayıf olduğundan bilirübin kanda birikmeye başlar deriye oturur ve sarılık aşikar hale gelir. 5 mg/dl değerden sonra bebekte sarılık fark edilir hale gelmektedir.
Fizyolojik sarılık dediğimiz basit, doğal, önemsiz sarılık hayatın birkaç gününde ortaya çıkıp 2 haftada kaybolmalıdır. 3 haftayı geçen sarılıklarda ise buna neden olacak başka bir hastalık (enfeksiyon, kan veya karaciğer-safra yolları hastalıkları, hormon hastalığı, metabolizma hastalığı, hormonal sorunlar vs vs vs) araştırılması gerekebilir.
Birçok bebek doğduktan sonra daha sarılık ortaya çıkmadan taburcu edildikleri için ailelere sarılık yönünden gerekli bilgi verilmelidir.
Bebeğim sarılık oldu, ne yapmalıyım?
Tekrar doğduğu hastaneye gidip doktorun muayene etmesi gerek görürse bilirübin ölçümü yapılması uygun olur. Bilirübin değeri, bebeği kilosu ve gün cinsinden yaşına göre müdahale gerekip gerekmediğine doktor karar verir. Mesela 3800 gramlık 5 günlük anne sütü iyi alan emmesi iyi olan, kakası sarı çıkan bir bebeğin sarılık değeri ile 2200 gramlık prematüre ve emmesi zayıf, kilo kaybı fazla olan bebeğin sarılık değerleri farklı tedavi yaklaşımları doğurur.
Bebek sarılığının tedavisi nedir? Fototerapi (Işın tedavisi) nedir?
Yüksek değerlere çıkması bebeğin beynine zarar vererek kernikterus denen (spastik beyin hasarı, sağırlık, epilepsi vs bir arada görülen ağır bir hastalık) tabloya neden olmasın diye fototerapi adlı ışın tedavisi gerekecektir. Bu tedavide bebek küvözde çıplak olarak yatırılır, gözleri bu mor ışından zarar görmesin diye bantlanarak korunur. Deride biriken bilirübin mor ışınla parçalanmakta, kana karışıp idrarla atılmaktadır, yavaş yavaş bilirübin azalıp kaybolur ve tedavi bitirilir. (meraklısına not: Fototerapinin keşfi tesadüflere dayanmaktadır. Sarılıklı bir bebeğin kanı ölçüm yapılmadan önce pencere camı önünde unutulmuş ve 1 gün sonra yapılan ölçümlerde bebeğin sarılığından beklenenden çok daha düşük bilirübin değeri saptanmış; bunun üzerine yapılan araştırmalarda güneş ışığındaki sadece belli bir dalga boyundaki ultraviyolenin bilirübini parçaladığı saptanmış ve sadece bu dalga boyunda ışık veren cihazlar geliştirilerek sarılık tedavisi daha kolay olabilmiştir)
Yenidoğan bebek sarılığına kan değişimi
Zamanında doğmuş sağlıklı bebeklerde eskiden daha fazla kullandığımız kan değişimi yöntemi artık çok yüksek değerlere çıkan, anne-bebek arası kan uyuşmazlığı olan ve özellikle hasta prematüre bebeklerde yapılmaktadır. Yoğun bakım şartlarında göbek kordonundan kateter takılan bebeklerin kanı alınıp yerine sarılıksız temiz kan verilmekte ve bilirübin düzeyinin düşmesi sağlanmaktadır.
Bebek sarılığında hatalı geleneksel uygulamalar
Günümüzde hala bazı doktor ve ailelerin fototerapi gerektiren sarılıklarda bebeği güneş ışığına çıkarmanın yeterli olduğuna dair uygulamaları olduğunu biliyoruz. Bunun sebebi belki de yukarıda anlatılan fototerapinin keşfi hikayesine dayanmaktadır. Oysa güneş ışınları deney tüpünde açıkta kalan kandaki sarılığı azaltabilir, bebeğin cildindeki bilirübine etkisi çok çok az, hatta yoktur.
Ayrıca ülkemizde hala sarı örtü ile örtme, sarı boncuklu kehribar kolyesi takma ile sarılık tedavi edilebileceğini düşünenlerin olduğunu hayretle gözlemliyoruz. Lütfen bunlarla vakit kaybetmeyin
