Rotavirüsler çocuklarda en sık ishal ve kusma yapan, son derece kolay bulaşan, (su, salgılar, temas ve hatta havayla bile bulaşır) virüslerdir.
Dünya çapında rota virüslerin her yıl 111 milyonun üzerinde gastroenterit (mide-bağırsak enfeksiyonu) vakasından ve yaklaşık 600.000 ölüm vakasından sorumlu olduğu tahmin edilmektedir. Bu ölüm vakalarının %82’sinin gelişmekte olan ülkelerde olduğu hesaplanmıştır ve bu da her gün yaklaşık 1205 çocukluk çağı ölüm vakasına eşdeğerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde rota virüs hastalığı sıklığının benzer düzeyde olması, bu hastalığın sadece su kalitesi, sağlık önlemleri yada hijyen koşullarını iyileştirmeyle kontrol altına alınamayacağını düşündürmektedir. Şiddetli rota virüs gastroenteritinin güncel tedavisi sıvı-elektrolit kaybının önlenmesidir. Bu tedavi şiddetli ve ölümcül enfeksiyon sayısının azaltılmasına yardımcı olmakla birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, ölüm oranları kabul edilemez düzeyde yüksek kalmaktadır. Bu bulgular, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yüksek hastalık düzeyi ve ilişkili maliyetle birlikte, rota virüs nedenli hastalığı önlemek için yeni, daha etkili halk sağlığı stratejilerine kuvvetle gereksinim duyulduğunu vurgulamaktadır. Aşılamanın, şiddetli rota virüs hastalığı sıklığı üzerinde önemli derecede etkisi olabilecek tek kontrol yöntemi olduğu bilinmektedir.
Bu virüse karşı geliştirilen aşı 2000’li yılların ortalarında rutin uygulamaya girdi. 1990’lı yıllarda aşının ilk geliştirilmesi sırasında rotavirüs enfeksiyonunun kendisi gibi aşının da yan etkisi olarak invaginasyonlar (bağırsak düğümlenmeleri) görülmüştü. Ancak bu durum daha çok 8 aydan büyük çocuklarda aşı denemelerinde ortaya çıktı. Daha sonra denemelerle aşının en etkili olduğu ve en az yan etkinin olduğu yaşın 6 ay altındaki bebekler olduğu saptandı. (İnternette hala aşının deneme dönemindeki yan etkilerine dair eski bilgilere ulaşılabilmekte bu da bilgi kirliliğine neden olarak ciddi kafa karışıklığına neden olmaktadır) Güney Amerika ülkelerinden Brezilya, Arjantin gibi gelişmekte olan ülkelerde rotavirüs aşısı rutin aşı programına girmiş ve hastalığa bağlı hastaneye yatışlar ve ölümler ciddi oranda azalmıştır.
Aşı, 6 aydan küçük bebeklere en az 4, en fazla 8 hafta ara ile 2 dozda uygulanabiliyor. Rotarix marka aşıda bebek 6 aylık olmadan aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor. (Yani bebek 5 aylıkken ilk doz yapılması halinde 6 aylıkken 2. doz yapılamıyor; dolayısıyla o zaman ilk doz da yapılmamalı). Bu zamanlama Rotateq marka aşı için daha farklı: Bu markada en geç aşılama 8 ay olabiliyor. İki doz rotavirüs aşısı arasındaki zaman en az 1 ay an fazla 3 ay olmalıdır.
İdeal aşılama 2. ay ile 3. ayda başlamalı
Rotavirüs aşı uygulaması
Uygulama ise ağız yolu iledir; enjeksiyon şeklinde değildir. Aşıdan sonra hemen beslenme mümkündür; diğer aşılarla birlikte yapılabilir, geçimsizliği yoktur. Aşıyı bebek kusarsa tekrarlanmasına gerek yoktur, içeride kalan 1-2 damla bile koruyuculuğu sağlamaya yeterlidir.
Rotavirüs aşısının yan etkileri
Aşının ağır yan etkisi yoktur. 6 ayın altındaki bebeklerde yapılan rotavirüs aşısına bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığı hastalığa bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığından bile daha azdır. Güvenilirliği yaklaşık %100. Koruyuculuk da %100 civarı.
Ülkemizde iki firmanın rotavirüs aşısı var
Bir üretici firma Glaxo-SmithKline; ürettiği aşının piyasa adı Rotarix®. Doz: 2 ve 4. ayda veya 3 ve 5. ayda: Dikkat: (bu marka aşının ilk dozu en geç 16 hafta (yani 4 aylık) olunduğunda yapılabilir, 16. haftadan, yani 4 aydan sonraya kalınmamalıdır; 4 aylıkken uygulanırsa ikinci doz 5 veya 6. ayın başında yapılabilir ancak daha geç tarihe bırakılamaz)
Bir başka marka da gene Amerikan markası olan Merck Sharp Dohme’un ürettiği Rotateq®. Bu aşıda ise dozlar 2-4-6. aylarda veya 3-5-7. aylarda olabiliyor.
Dikkat!
Aşıya Öyle Bir Zamanda Başlanmalı Ki En Son Dozu En Geç Bebek 32 Haftalık Olduğunda Yapılsın; Daha Geç Kalındıysa Aşıya Hiç Başlanmamalıdır.
