Son yıllarda işlevsel gıda diye bir kavram aldı başını gidiyor. Özel sindirim düzenleyici yoğurtlar, yeni yeni çıkan prebiyotikli mamalar.
İşlevsel gıda nedir? Prebiyotik lif nedir? Çocuklarda probiyotik bakteri kullanmak güvenli midir? Probiyotikler her yaşta kullanılır mı? Probiyotikler nasıl kullanılır? Doğal gıdalarda da probiyotik var mı? Bebeğimin buna ihtiyacı var mı? Probiyotikleri nereden bulabilirim?
Yazımızda bu sorulara cevap vermeye çalışacağız.
Fonksiyonel gıda nedir?
Fonksiyonel gıda temel besleyici özelliği dışında sağlığı olumlu yönde etkileyen gıdalardır. Yani fonksiyonel gıdalar enerji verme veya büyümeyi sağlama dışında hastalıkların oluşumunu önleme ve/veya tedavide görev yaparlar.
Prebiyotik ve probiyotiklerin bağırsak bakterileri ile ilişkisi nedir?
Biliyorsunuz bağırsaklarımızda milyarlarca bakteri bizimle birlikte barışık olarak yaşıyorlar. İnanmayacaksınız ama bir erişkinin kalın bağırsaklarında 1-1,5 kilogram bakteri barışık olarak yaşıyor.
Oysa bir bebek yeni doğduğunda bağırsakları tamamen sterildir. Ama doğumdan hemen sonra farklı türden mikroorganizmalar bağırsaklarda kolonize olmaya başlar. Bu yaratıklar normal doğumla doğan bebeklerde doğun kanalından (annesinin vajina bakterilerinden) ve çevrede temas halinde olduğu kişilerden alınır. Ayrıca beslenme şekli de bağırsak florasının çeşitliliğinde ve onların metabolik faaliyetlerinde de değişikliklere neden olur. Örneğin anne sütü ile beslenen yeni doğan bebeklerin bağırsaklarında bifidobakteriler ve bifidobakteriler hakimken, mama ile beslenenlerin bağırsaklarında enterobakter türü egemen olur. Normal doğumla annenin bakterilerini yutan bebek bir de anne sütü ile beslenince bu bakteriler bebeğin bağırsaklarında yerleşir ve çoğalır)
Ayrıca anne sütündeki salgısal IgA adlı antikorlar annenin kendi bağırsaklarındaki bakterilere karşı üretilmiş antikorlar olup bebeğin bağırsaklarının erken dönemde mikroplarla temasını düzenler, bebeği mikrobik ishallerden korur. (Bebeklerin bağırsaklarında kendi salgısal IgA’larının üretimi bebek 4 haftalık olduktan sonra başlar)
Anne sütü sahip olduğu bazı faktörlerle bir yandan normal doğumla, anne vajinasından doğum yoluyla, bebeğe geçmiş olan bifidobakteriler ve bifidobakterilein gelişimini uyarırken bir yandan da içerdiği:
- Laktik asitle bağırsaklarında asitli bir ortam sağlar,
- Oligosakkaritlerle bağırsaklara hastalık yapıcı bakterilerin yerleşmesine engel olur,
- Bazı özel maddelerle (laktoferrin, kazein ve nükleotid gibi) patolojik olmayan bir bağırsak florasının gelişmesine yardım eder.
Böylece bebeğin bağırsakları ishallere karşı da direnç kazanır.
Prebiyotik ve probiyotik sözcükleri birbirlerine yakın gibi görünseler de farklı kavramlardır. Önce prebiyotiklerden başlayalım:
Prebiyotik nedir?
Sindirilmeksizin bağırsaklardaki bir veya birkaç çeşit yararlı bakteriyi seçip bunların çoğalmasını uyararak konağın sağlığını olumlu yönde etkileyen besin maddeleridir. Yani prebiyotik lifler (mesela kuru soğan ve yeşilliklerde bulunan maddeler) yararlı bağırsak bakterilerinin besinidir. Prebiyotikler kalın bağırsaklarda işlendikten sonra açığa çıkan kısa zincirli yağ asitleri bağırsak bakterileri için enerji kaynağı olur.
Başlıca prebiyotikler: Fruktanlar (inülin ve oligofrüktoz), , soya fasulyesi oligosakkaritleri ve anne sütünde bulunan bazı galakto oligosakkaritler (Ne karışık değil mi?)
Prebiyotikler hangi gıdalarda bulunur?
Oligofrüktoz, buğday, taze ve kuru soğan (ama pişmemiş olacak) soğan, barbunya başta olmak üzere bakliyatta, sarımsak, pırasa, enginar, kuşkonmaz ve muzda bulunur. Anne sütünde bulunan oligosakkaritleri başlıca bifidobakteriler kullandığı için anne sütü ile beslenen bebeklerin bağırsaklarında mama ile beslenenlerden çok daha fazla bifidobakteri bulunur. (Bifidobakterilerin yararlarını probiyotikler bölümünde bulacaksınız).
Prebiyotiklerin yararları nelerdir?
- Prebiyotikler kalın bağırsaklardaki yararlı bakteriler tarafından mayalanmak sureti ile kullanılırlar ve bu bakteriler için enerji kaynağı olurlar. Ayrıca bağırsak hücrelerinin düzgün çalışmasını da sağlarlar.
- Prebiyotikler probiyotik bakterilerin çoğalmasını ve kolonizasyonunu da sağlarlar.
- Bağırsak hareketlerini düzenlerler.
- Özellikle kalsiyum ve magnezyum emilimini arttırarak kemik metabolizmasını güçlendirir.
- Bağırsak enfeksiyonlarını engeller, olanların hızlı iyileşmesini sağlar.
- Kan kolesterol düzeyinin yükselmesine engel olarak damar sertliğine bağlı koroner kalp hastalıkları riskini azaltır.
- Obezite ve şeker hastalığı riskini azaltır.
- Bağırsak kanserleri ve kolitten korur.
- Diş çürüklerini azaltır.
- Bağışıklığı güçlendirir.
Prebiyotik dozu ne kadar olmalı?
Çocuklarda günde 1-3 gram, erişkinde 5-15 gram önerilmektedir.
Probiyotik nedir?
Prebiyotikler organik maddelerken, probiyotikler bizzat bakterilerin kendisidir. Besinlerle alınan ve bağırsak florasını dengeleyip insan sağlığını olumlu yönde etkileyen canlılardır.
Aslında her gün hepimiz probiyotik alıyoruz: Yoğurttaki laktobasillerin sağlık üzerine olumlu etkileri yıllardan beri bilinmektedir. Bunlar laktik asit bakterileridir.
Probiyotikler nerelerde bulunur?
Probiyotikler daha çok probiyotik eklenmiş süt ve süt ürünlerinde bulunurlar. Olgulaşmış peynir ve eski kaşar da iyi probiyotik kaynaklarıdır. Ev yoğurdunu özellikle probiyotikli toz veya kapsüller yapmanızı şiddetle öneriyoruz. Ev turşusu (özellikle lahana turşusu) ve kefir (evde yapılan) ve son zamanlarda moda olan kombucha çok yararlı probiyotik kaynaklarıdır.
