Asistanlığımız sırasında kanlı kaka veya egzama ile seyreden İnek sütü alerjisi vakası ile karşılaşan hocalarımız bizi çağırır ve uzun uzun vaka üzerinde konuşurdu. Çünkü 20-25 yıl önce nedir rastlanan bir durumdu bu… Ancak yıllar içinde nedenini tam olarak bilmediğimiz mekanizmalarla çok arttı ve nerdeyse haftada 1-2 yeni süt alerjisi vakamız olmaya başladı…
Bu giriş yazısında inek sütü alerjisi hakkında genel bilgiler bulacaksıınız. İlgili bülümlerde çok daha ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz.
Bağışıklık sistemimiz bazen bazı proteinleri, mücadele edilmesi gereken yabancı maddeler olarak algılayıp ona karşı reaksiyon geliştirmektedir. Bazı bünyelerde de benzer şekilde inek sütüne karşı reaksiyon gelişmekte, buna da inek sütü proteini alerjisi denmektedir. İnek sütüne alerjik bünyelerin çoğu koyun sütü ve soyalı mamalar ve sütlere de alerjik reaksiyon gösterir.
Anne sütü ile beslenme, mama ile beslenme ile karşılaştırıldığında inek sütü alerjisine karşı koruyucu etkiye sahiptir ancak anne sütü ile beslenmeye rağmen bazı bebeklerde inek sütü alerjisi saptanabilmektedir. Bunun nedeni hala tam olarak anlaşılamamakta, genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Genel olarak inek sütü alerjisi çocuk 3-5 yaşa gelene kadar tamamen geriler ancak bazı çocuklarda düzelme görülemeyebilir.
İnek Sütü Alerjisinin Belirtileri
İnek sütü proteini alerjisi belirtileri çoğu kez ilk yaşamın ilk aylarında ortaya çıkar. Bebek, sadece anne sütü ile besleniyor da olsa, şiddetli alerjilerde, annenin yeyip içtiği süt ve süt ürünleri bebekte alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Belirtiler genelde 2 şekilde ortaya çıkar:
Erken başlangıçlı belirtiler
Belirtiler süt ve süt ürünleri ile beslenmeden hemen sonra ortaya çıkar. Belirtiler:
- Sindirim sistemine ait belirtiler: Huzursuzluk, karın ağrısı, gaz, şişkinlik, kanlı ishaller, kusma,
- Solunum sistemine ait belirtiler: Burun şikayetleri, öksürük, hırıltılı solunum: Alerjik rinit ve astım
- Cilde ait belirtiler: döküntü, kabarma, kızarma vs şeklindedir: İnek sütü alerjisine bağlı egzama…
- İnek sütü proteini alerjisinde Anafilaksi şeklindeki ani ve şiddetli alerjik reaksiyonlar nadirdir.
Geç başlangıçlı belirtiler
Süt ve süt ürünleri alımından 7-10 gün sonraya kadar ortaya çıkmayabilir. Aynı erken başlangıçlı belirtiler gibi karın ağrısı, şişkinlik, geğirti, hırıltı, kabartı, kızartı, döküntü vs. Bu belirtiler sağlıklı diğer çocuklarda da görülebildiği için tanı konması daha güç olabilir.
İnek Sütü Alerjisinin Teşhisi
Yukarıdaki şikayetlerle doktora götürülen bir bebekte inek sütü proteini alerjisi şüphesi olursa bazı testler istenebilir. Kaka kanlı ise kaka testleri ile parazit vs ayırt edilmesi gerekebilir. Kanda inek sütüne karşı artmış IgE yapısındaki antikorların varlığı tanıyı teyit eder. Ama inek sütüne spesifik IgE yokluğunda, inek sütü alerjisi olmadığı söylenemez. Ayrıca bebeğin yaşı uygunsa cilt testleri de yapılabilir. (Cilt testi, deriye ince bir çizik atıp oraya saf inek sütü proteini damlatılarak orada kabarma olup olmadığına bakılması esasına dayanır).
Bizlerin günlük pratikte spesifik IgE testleri ile teyit edemediğimiz zaman uyguladığımız en önemli tanı metodu “eliminasyon testi”dir. Bu test diyetten inek sütü proteininin tamamen çıkarılması esasına dayanır. Hastaya 1 ay boyunca aşağıda anlatılan diyet ve diyet mamaları verilir. Belirtiler düzelir ve süte başlanınca şikayetler tekrarlarsa, alerji testleri temiz bile olsa hastalık var kabul edilir ve diyete en az 1 yıl daha devam edilir.
İnek Sütü Alerjisinin Tedavisi
Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde inek sütü alerjisi tanısı kondu ise annenin yediklerinde inek sütü proteini olmamasına dikkat edilmesi gerekir. Çünkü alerjiye neden olan moleküller anne sütünden bebeğe geçebilmektedir. Yani anne, emzirdiği süre boyunca süt, yoğurt, peynir, tereyağı ve sütlü tatlıları tüketmemelidir. Ayrıca yediği, marketten aldığı her şeyin içinde süt veya süt tozu olup olmadığını sorgulamalıdır. Bu arada annede kalsiyum eksikliği olmaması için süt ürünleri dışındaki kalsiyum kaynakları veya kalsiyum tabletleri kullanması gerekebilir. (Doktorunuza danışınız).
İnek sütü proteini alerjisinde kullanılan diyet mamaları
Soya bazlı mamalar
İnek sütü proteini alerjisi hafifse denenebilir. Ama tatları iyi değildir ve bebekte buna karşı da alerji olabilir.
Hidrolize mamalar
Büyük bir molekül yapısına sahip olan inek sütü proteini, işlemden geçirilip (ki buna hidrolizasyon denir) molekülleri parçalanır ve küçültülerek alerjik özelliği azaltılır. Tam hidrolize veya kısmi hidrolize mamalar kullanılabilir ama tam hidrolize mamalarla bile inek sütü proteini alerjisinden korunmak mümkün olmayabilir.
Aminoasit bazlı mamalar
Aminoasitler, proteinlerin yapıtaşı olup bir araya geldiklerinde büyük protein moleküllerini oluşturan küçük moleküllerdir. Hidrolize mamalarla alerjik reaksiyonları gerilemeyen bebeklerde aminoasit bazlı mamalar denenebilir.
Keçi sütü mamaları
İnek sütü proteini alerjisi olan çocukların bazılarında keçi sütü mamaları veya doğal keçi sütü ile yapılmış yoğurt veya peynirler kullanılması mümkündür. Ancak bazı bebeklerde keçi sütlü mamalara da alerji gelişmektedir.
Bu tür diyet mamalarına geçildikten sonra 2 ile 4 hafta içinde belirtilerde azalma ve düzelme olmalıdır. Diyete en az 1 sene devam edilmeli, daha sonra doktorunuzun belirlediği zamanda çok az az süt veya sütlü gıdalarla beslenmeye geçilmelidir.
Bu arada alerjinin diğer belirtilerine göre anti-alerjik damla, şurup, kortizonlu veya kortizonsuz krem ve losyonlar da kullanılması gerekebilir.
Alerjik yapılı bebek sahibi gebe veya annenin beslenmesi
Ailesinde atopik dermatit veya alerjik astım hikayesi olan annelerin ve gebelerin beslenmesinde anne sütü alan veya ana karnındaki bebeğin korunması açısından aşağıdakilere dikkat etmesi çok önemlidir:
Pastörize olmayan peynirler, çiğ yumurta veya çiğ yumurta içeren tiramisu gibi tatlılar,
Sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş etler,
Çiğ veya az pişmiş, et, balık veya deniz ürünleri.
Ayrıca kendisinde veya önceki çocuklarında alerjik hastalığı olan annelerin gebeliklerinin son 3 ayı ve emzirme süreleri boyunca (en azından ilk 4 veya 6 ay) probiyotikli doğal gıdalar almaları veya probiyotikli tozlar kapsüller kullanmalarının %50 oranında koruyucu olduğu gösteren çalışmalar vardır.
Meraklısına not
Son çalışmalar göstermiştir ki yüksek riskli çocuklarda erken süt çocukluğu döneminde sadece anne sütü ve ihtiyaç varsa tam hidrolize mamalarla beslenme sayesinde inek sütü proteini alerjisine bağlı hırıltı ve egzama ile mücadele çok daha kolay olmaktadır.
