Önce idrar yolları nedir, onu tanıyalım. Yukarıdan aşağı doğru sıralarsak en üstte böbrekler vardır. Böbreklerde yapılan idrarı aşağıya taşıyan üreterler, idrarın biriktiği kese (yani mesane) ve idrarın boşaltım kanalı üretra (erkekte penis).
İdrar böbreklerde oluşur ve üreterler içinde yukarıdan aşağı akarak mesaneye dolar. Mesaneye üreterlerin girdiği yerde idrarın yukarı kaçmasına engel olacak tek taraflı bir kapak sistemi vardır. Yani idrar yukarıdan aşağı mesaneye akar ama mesaneden yukarı (amuda bile kalkılsa) çıkmamalıdır. Mesane dolunca gerginliğin etkisi ile işeme ihtiyacı ortaya çıkar. Mesane kasları kasılır. Boşaltım kasları gevşer, işeme gerçekleşir. İşeme sonunda mesanede çok az miktarda idrar kalabilir ve mesane söner. Bol sıvı alımı ile mesane yine dolar ve yukarıdaki işler defalarca tekrarlanır. Bu sayede mesane sık sık boşaltılmış olur.
Normalde idrar sterildir yani mikropsuzdur. Ancak bakteriler, virüsler veya mantarlar idrar yolu iltihabı yapabilir. Peki, bu mikrop idrar yollarına nasıl bulaşır?
Genel olarak iki olasılık vardır
Dışarıdan bulaşma
Özellikle kız çocuklarında genital bölge temizliğine dikkat edilmezse olur. (Çok titiz anneler, temizliğe dikkat etseniz bile enfeksiyon bulaşabilir; vicdan azabı duymayın lütfen) Ayrıca kızlarda üretra deliği (idrar deliği) vajina ve anüse yakındır. Buradan bulaşma olur. Erkeklerde de sünnetsiz bebeklerin sünnet derisi altında biriken bakterilerin bulaşmasıyla olabilir.
Kan yoluyla bulaşma
Vücudun başka bölgelerindeki mikropların kan yoluyla gelmesi sonucudur.
İdrar yolu enfeksiyonları ve doğumsal anomaliler
Üçüncü bir olasılık ise doğumsal anomalilerdir. Bazen idrar yollarında doğuştan işlevsel veya yapısal bozukluk vardır. Normal şartlarda sık sık idrar yollarında idrarın beklemesine engel olunurken doğuştan anomalilerde mesane ve hatta üreterlerde boşaltılamayan idrar göllenmesi olabilmektedir. Bekleyen idrarda ise mikrop üreyerek idrar yolu enfeksiyonuna neden olur.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu belirtileri ve tanı
Belirtiler yaşa göre değişiklik göstere bilir. Yeni doğan ve süt çocuğunda ateş, ağlama ( İdrar yaparken yanmadan dolayı?) olabiliyorken sadece iştahsızlık, büyüme geriliği, kusma ve hatta yeni doğan bebekte sarılık bile yapabiliyor. Daha büyük çocuklarda bulantı, kusma, karın ağrısı, ateş, idrar yaparken yanma, idrara çıkma ve idrar kaçırma sık olur.
Dikkat!
Bir kız çocuk 1 kez idrar yolu iltihabı geçirebilir ama 2 veya daha fazla sayıda iltihap geçiriyorsa idrar yollarında anomali araştırması yapılmalıdır. Ancak 1 kez bile olsa idrar yolu enfeksiyonu geçirmiş olan bir bebekte büyüme geriliği ve ultrasonda da anormal görüntü varsa idrar yollarında anomali araştırması yapılmalıdır. Erkek çocuklarda ise bu araştırmanın daha ilk idrar yolu iltihabı saptanması ile yapılması gerektiği bildirilmiştir.
İdrar yolu iltihabı geçirdiği şüphe edilen çocuğun idrar tahlili ve idrar kültürü yapılıp hemen antibiyotik tedavisi başlanır. Başlanan antibiyotiğin idrar kültüründe üreyen bakteriye etkili olup olmadığına bakılır; etkili ise tedavi 10 güne tamamlanır. Başlanan antibiyotik antibiyogramda etkisiz görülüyorsa etkili olan antibiyotikle değiştirilmesi gerekir.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonundan korunma
Özellikle kız çocuklarda genital hijyen, önden arkaya doğru silinme öğretilmelidir. Okul çağı çocukların sık idrara çıkıp mesanelerini boşaltmaları temin edilmeli, iyice sıkışana kadar idrarı bekletmelerine engel olunmalıdır. Genital bölgenin nemli kalmasına engel olmak için dar çamaşır, sıkı kot pantolon vs giydirilmemelidir. Ayrıca kilolu kız çocuklarının tuvalette bacaklarını tam açarak işemesi önerilir. Bu sayede mesane tam boşalır, aksi halde bacaklarını tam sıkıştırarak çiş yapılması durumunda mesane tam boşalmayacak, mesanede göllenen idrar, enfeksiyon için kolaylaştırıcı olacaktır.
Erkek çocuklarda ise sünnet en önemli korunma yöntemidir.
