Göz tembelliği en basit olarak görmenin gözlükle en iyi duruma çıkarılamadığı ve bunun açıklayıcı hiçbir nedeninin bulunmadığı durum olarak tanımlanabilir. 100 yıl kadar önce VonGraefe adlı hekim göz tembelliğini, hastanın az gördüğü ama hekimin bunu açıklayacak hiçbir şey göremediği durum olarak açıklamıştır.
Göz tembelliği, erken çocukluk döneminde rastlanabilen bir durumdur. Toplumda %2-3 oranında görülür. Genellikle tek gözde nadiren de iki gözde birden görme azlığı vardır.
Göz tembelliğinin önemi nedir?
Küçük yaşlarda tespit edildiğinde tedavi edilebilen bir durumdur. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarına 4 yaşına dek en az bir kez göz muayenesi yaptırması gerekir. Zamanında fark edilip tedavi edilmezse az görme yaşam boyu devam eder.
Göz tembelliğinin sebepleri nelerdir?
Göz tembelliği, gözlerin normal kullanılmasını ve gelişimini engelleyecek durumlarda ortaya çıkar. Bazı olgularda genetik bir yatkınlık bulunur. Bu yüzden ailesinde ambliyopi hikayesi bulunan çocuklara erken yaşlarda göz muayenesi yapılması gerekir.
En önemli üç nedeni şunlardır:
Şaşılık
En sık görülen sebeptir. Kayan gözden gelen görüntü, çift görmenin önlenmesi amacıyla yok sayılır ve çocuk sadece tek gözüyle görmeye yönlenir. Bu durum kayan gözde görmenin azalmasına neden olur.
Kırma kusurları (Göz bozuklukları)
Kırma kusurları normalde gözlükle düzeltilip görme sağlanabilir. Ancak iki göz arasındaki numara farkı fazlaysa bir göz tembelleşir. Bulanık gören gözden gelen görüntü beyin tarafından yok sayılır ve ambliyopi gelişir. Göz muayenesi yapılmadığı takdirde bu durumun tespit edilmesi zordur. Bu nedenle çocukların 4 yaşına dek şikayetleri olmasa da en az bir kez göz muayeneleri yapılmalıdır. Göz tembelliğinde tedaviye erken başlanırsa başarı şansı da artar.
Göz dokularının şeffaflığında bozulma
Katarakt veya görüntünün net olarak algılanmasını engelleyecek her türlü durumda ambliyopi gelişmektedir. Bu en ağır ambliyopi tipidir.
Çocuklarda Göz Tembelliğinin Teşhisi Nasıl Konulur?
Çocukların görme muayeneleri 3,5-4 yaş öncesinde oldukça güç olmaktadır. Küçük çocuklarda ve bebeklerde sağlam gözün kapatılması halinde verdiği tepkiye bakılır ve göz tembelliği olan göz tespit edilmeye çalışılır.
Göz muayenesi sırasında saptanan düşük görme her zaman ambliyopi demek değildir. Genellikle gözlük verilerek düşük görme düzeltilir. Ayrıca görmeyi engelleyen diğer hastalıklar da bu sırada ekarte edilir.
Çocuklarda Göz Tembelliğinin Tedavisi Nasıl Yapılır?
Göz tembelliğinin tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Tedavi, zayıf gözün kullandırılması esasına dayanır. Sağlam gözün özel bir bandajla haftalar bazen aylar boyunca kapatılması yoluyla yapılır, varsa gerekli olan gözlük reçete edilir. Çocuk bunu kullanmaya başlar ve kapama tedavisi yapılır. Şaşılıkta eğer bir cerrahi müdahale yapılacaksa genelde önce göz tembelliği giderilmeye çalışılır. Ameliyat uygulandıktan sonra bir müddet daha kapama yapılmaya devam edilir. Aileler bazen şaşılık ameliyatından sonra kapama yapmayı bırakabilirler. Oysa tek başına cerrahi müdahale, oluşmuş göz tembelliğini gideremez.
Göz doktoru ambliyopinin nasıl tedavi edileceği konusunda aileye uyarılarda bulunur. Kapama tedavisinin başarısı ailenin tutumuna bağlıdır. Çocuğun iyi gören gözü kapatılacağı için rahatsız olup gözünü açmak isteyebilir. Ailenin çocuğa bu tedavinin sağlığı için gerekli olduğunu anlatıp ikna etmesi gerekir. Aileler sabırlı ve kararlı bir şekilde tedaviyi sürdürmelidir.
Başarıda en önemli nokta ambliyopinin teşhis yaşıdır. Eğer erken teşhis ve düzenli tedavi yapılırsa çoğu kez normal görmeye ulaşılabilmektedir. En başarılı sonuçlar 6 yaşına kadar alınmaktadır. 9 yaş sonrasında yapılacak kapamanın herhangi bir faydası olmamaktadır. Katarakt gibi sebeplerle ortaya çıkan göz tembelliklerinde çok seri davranmak gereklidir. Erken bebeklik dönemlerinde cerrahi ve kapama tedavileri ile müdahale yapılmalıdır.
Unutulmamalıdır ki, 4 yaş öncesinde tüm çocukların şikayetleri olsun olmasın, mutlaka göz muayenesi olmaları gerekmektedir.
