Normalde bir noktaya bakarken her iki gözün birbirine paralel olması gerekir. Bu paralelliğin bozulması durumuna şaşılık denir. Her bir gözde altı adet göz dışı kas bulunur. Bunların birinde veya birkaçında kuvvet azlığı veya fazlalığı olması çocuklarda göz kaymasına neden olur. Bir göz düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir. Bazı durumlarda kayma her iki gözde de mevcuttur. Gözlerdeki kayma şaşılığın sebebine göre sürekli veya ara sıra oluşabilir.
Bebeklerde şaşılığın sebepleri nelerdir?
Bu durumun tam olarak nedeni bilinmemekle beraber birçok nedeni olabilir. Annenin hamilelik dönemindeki sorunlar, doğumun problemli olup olmaması, çocuğun geçirdiği ateşli hastalıkların şaşılığa yol açabileceği düşünülmektedir. Şaşılık için genetik yatkınlık da söz konusudur. Ailede şaşılık öyküsü varsa çocuklarda şaşılığın görülme sıklığı artar.
Çocukluk döneminde, 2 yaşından sonra ortaya çıkan şaşılıklarda genellikle sebep göz bozukluklarıdır. Gözdeki kırma kusurları bebeklerde gözde kaymaya yol açabilir. Şaşılığa yatkınlığı olan bir çocukta gözdeki kayma, ateşli hastalık veya travma (düşme, ameliyatlar, kazalar) sonrası başlayabilir.
Yalancı şaşılık nedir?
Bebeklik ve çocukluk dönemindeki şaşılıkların önemli bir kısmı yalancı şaşılıktır. Bu durum, göz kapaklarının ve burun kökünün genişliği ile ortaya çıkan yanıltıcı bir görünümdür. Gerçek şaşılığın aksine, çocuk büyüdükçe yalancı şaşılığın yanıltıcı görünümü kaybolur. Bunun tam olarak anlaşılabilmesi için mutlaka bir göz muayenesi yapılmalıdır.
Çocuklarda şaşılık teşhisi nasıl konur?
Çocuklarda şaşılık tanısında başlıca test Hirshberger testi denen, el fenerini göze tuttuğumuzda göz bebeklerinde yansıyan ışığın yerinin değerlendirilmesine dayalı tarama testidir. Hirshberger testi ile yalancı şaşılıklar ile gerçek şaşılıklar ayırt edilebilir ve şaşılık şiddeti hakkında da fikrimiz olur.
Çocuklarda şaşılığın belirtileri ve sonuçları nelerdir?
Gözlerin aynı yöne bakmaması en önemli belirtidir. Bununla birlikte güneşli ortamlarda gözlerden birini kısmak veya başını yana eğmek gibi belirtiler de olabilir.
Çocuklarda sağlıklı görmenin sağlanması için her iki göz normal pozisyonda olmalıdır. Şaşılık ise kayan gözde görmenin azalmasına yani göz tembelliğine (ambliyopi) neden olur. Beyin iyi gören gözden gelen görüntüyü kabul eder ve kötü gören gözden gelen görüntüyü yok sayar. Bu durum şaşılık bulunan çocukların yarısında rastlanılan bir sorundur. Sürekli hep aynı gözün kayması o gözde tembellik olduğunun belirtisidir ve önemlidir. Bu nedenle tek gözünde kayma olan bebek ve çocuklar hemen göz muayenesine götürülmelidir.
Şaşılık nasıl tedavi edilir?
Şaşılık tedavisinde erken teşhis çok önemlidir. Geç teşhis edildiğinde kaymaya bağlı estetik sorunların yanı sıra göz tembelliği de oluşabilir. Şaşılık tedavisinde amaç, gözlerin orta konuma getirilmesi, görmenin korunması ve kaliteli bir görmenin sağlanmasıdır. Bu amaçlara yönelik olarak, gözlük verilebilir, cerrahi tedavi yapılabilir, göz tembelliği için kapama tedavisi yapılabilir.
Şaşılık ameliyatı nasıl yapılır?
Çocuklarda şaşılık ameliyatı için genel anestezi şarttır. Göz küresi üzerinde ufak bir kesi yapılarak göz kaslarına ulaşılır. Şaşılığın tipine ve kayma yönüne göre kaslarda yer ve uzunluk değişiklikleri yapılır. Duruma göre iki göze birden müdahale edilebilir. Bazı hastalarda tekrar ameliyat gereksinimi ortaya çıkabilir.
Şaşılıkta hikaye
Çocuğunuzu şaşılık şüphesi ile göz doktoruna götürmeden önce şu soruların cevaplarını hazırlayın!
- Gebelik ve doğum bilgileri: Gebelikte, özellikle ilk 3 ayda enfeksiyon geçirdiniz mi, ilaç kullandınız mı? Bebek erken doğdu mu? Havale geçirdi mi? Kaza geçirdi mi?
- Aile hikâyesi: Ailede gözü kayan, kalın gözlük kullanan, görmesi zayıf olan var mı?
- Kaymanın başlama zamanı: Kaymayı ilk olarak ne zaman fark ettiniz? Başlangıç yaşı hakkında emin olamıyorsanız bebeklik fotoğraflarını götürün.
- Hangi sıklıkla kayma oluyor? Sürekli aynı gözün kayması o gözde ambliyopinin derin olduğunu veya göz kaslarında felç ya da kas hareketlerini kısıtlayıcı bir etken olduğunu düşündürür. Bazen aile çocuğun bir gözünü çok güneşli havalarda kapattığını ifade edebilir ki, bu durum aralıklı ekzotropya için tipiktir.
- Kayma uzağa ya da yakına bakarken artıp azalıyor mu?
- Çift görme veya başını eğerek bakma şikâyeti var mı?
- Şaşılıkla ilgili tedavi gördü mü? En son ne zaman gözlük değişti, kaç numara idi? Kapama tedavisi yapıldıysa hangi gözün ne kadar kapatıldığı, gözlüğün kaymaya etkisi olup olmadığı araştırılmalıdır.
