Ortodonti Nedir?
Ortodonti, diş hekimliğinin diş ve yüz düzensizliklerinin, çenelerin birbiriyle uyumunu teşhis ve tedavisi ile ilgilenen bilim dalıdır.
Neden Ortodontik Tedavi?
Çapraşık dişler başta estetik görünüm olmak üzere birçok sorunlara neden olabilmektedir. Ayrıca çapraşık dişlerin temizlenmesi daha güç olduğundan dolayı çürüklere ve diş eti hastalıklarına eğilim artar. Dişler düzgün kapanmadığı zaman, çene ekleminde ve çene hareketlerini sağlayan kaslarda sorunlar oluşabilir. Çiğneme, ısırma fonksiyonlarında zorluklara yol açabilir. Ortodonti tedavisiyle fonksiyonel ve estetik sorunlar düzeltilir ve kişinin hayat kalitesi artar.
Ortodontik Sorunların Sebepleri Nelerdir?
Genetik
Ortodontik sorunların büyük çoğunluğu genetik sebeplerle ortaya çıkar. Bu anlamda ailelerin bu bozuklukları önlemek gibi bir şansları yoktur. Anne veya babada ortodontik bir sorun varsa bunun çocukta görülme ihtimali yüksektir.??Annenin dar çene yapısı ve babanın iri dişleri de buy olla geömiş olabilir.
Ağız Solunumu
Geniz eti, büyük bademcik, çocuklarda sık sık tekrar eden enfeksiyonlar, burun tıkanıklıkları ve alerjileri gibi sorunlar sonucu ağız solunumu alışkanlığı başlayabilir. Normal şartlar altında solunum yapmak için burnumuzu kullanmalıyız. Çocukluktan itibaren devamlı olarak ağız solunumunun yapılması baş postürünün değişmesine ve iskeletsel gelişimin bozulmasına sebep olur. Uzun vadede üst çenenin gelişimi engellenir ve üst çenede darlık ve çapraşıklık oluşur, alt çene daha geride konumlanabilir. Bu sorunların engellenmesi ve oluşmaması için çocuklarımızı 4-5 yaşlarında KBB uzmanı bir doktor tarafından muayene ettirmeli ve varsa tedavilerini yaptırmalıyız. ??Çene gelişiminde bu sebebe bağlı bir problem oluşmuşsa büyüme gelişim çağında ortodontik tedavi ve ortopedik çene genişletme işlemiyle düzeltilebilir.??
Parmak Emme
Bebeklerde emme içgüdüsel bir harekettir. Anne sütü ile beslenen çocuklarda parmak emmeye çok sık rastlanılmaz. Yapılan çalışmalar parmak emme alışkanlığının yaşamın ilk birkaç haftasında açlığa bağlı olarak geliştiğini göstermiştir. Parmak emme alışkanlığına 3 yaşına kadar sadece telkin yoluyla müdahale edilir, 3 yaşından sonra telkinler ve alışkanlık kırıcı apareyler kullanımıyla parmak emme önlenmelidir. ??Bu alışkanlığı devam ettiren çocukta emilen parmağa ve sayısına göre etki alanında bulunan alt ve üst dişlerde yer değiştirme ve kapanış bozuklukları görülecektir.? Emilen başparmağın baskısı?ile üst çene damak kubbesi derin, dişler fırlak ve alt dişler çarpık olacaktır. Ortodontik tedavi ile bu sorunlar giderilse de, emme alışkanlığı önlenemez ve devam ederse bozuk hale tekrar geri dönüş olur.
Uzun Süreli Yalancı Emzik Kullanımı
Fizyolojik ve anatomik özellikleri uygun bir emziğin 18 aya kadar kullanılması zararlı değildir. Ancak yalancı emzikler uzun süre kullanıldıklarında etki alanındaki bölgelere uzun süre anormal etki yapacağı için o bölgelerde düzensizlik ve çeşitli kapanış bozukluklarına neden olmaktadır.??
Yatış Şekli
Yatış şekli alt çenenin yatma sırasındaki konumunu belirler, uyurken sürekli aynı tarafa yatıp elini veya yumruğunu yüzü ile yastık arasına koyma alışkanlığı olan kişilerde o tarafta yüz devamlı bir basınç altında bulunacağı için ortodontik problemler çıkabilir.
Erken Süt Dişi Çekimleri
Süt dişleri, sadece geçici olarak çiğneme fonksiyonunu yerine getirmekle kalmazlar. Bu dişler yerlerine gelecek daimi dişler için rehber oluşturmaktır. Bu anlamda süt dişlerini, ağıza sürmelerinden itibaren korumalı, fırçalamalı ve kendi doğal süreçlerinde dökülmelerine kadar ağızda tutmalıdır. Süt dişleri çürük , travma gibi sebeplerle düşme zamanından önce kaybedilirse yer tutucular uygulanmalıdır. Yer tutucular altındaki daimi diş gelene kadar mevcut çekim boşluğunu koruyup, komşu dişlerin o bölgeye kayıp yeni çıkacak daimi diş için yer darlığı ve ortodontik bozukluk oluşturmasını önlerler.
Ortodontik kontrole ne zaman başlanmalı?
Çocuklarda ortodontik muayene, ilk daimi dişlenmenin başladığı 6-7 yaşlar civarında olmalıdır. Bu yaşta yapılacak muayene ile, hem dişlerde oluşabilecek kapanış sorunları, hem de çenelerin iskeletsel bozuklukları teşhis edilebilir. Ortodontik sorunlar, bademcik, geniz eti, ağız solunumu ya da atipik (bebeklik) yutkunması sonucunda da ortaya çıkabilir. Çocuk ortodontisindeki temel amaç, ortodontik soruna yol açan etkeni ortadan kaldırmaktır. Bazen çok kolaylıkla uygulanan basit önlemler sayesinde, hiç tel ya da damaklık takmadan da ortodontik bozukluklar durdurulabilir. Çocuklarda uygun önlemler alınıp, neden ortadan kaldırılırsa, ortodontik ve ortopedik sorunlar, belli seviyede düzelme gösterebilirler.
Anne ve babalar ortodontik problemlerle ile ilgili nelere dikkat etmelidir?
- Dişlerin çok önde ya da arkada olması
- Dişlerin birbirlerini örtmemesi ve dilin yutkunma sırasında dışarı çıkması
- Ağız açık uyuma
- Dişlerin çok aralık ya da sıkışık olması
- Sağ ya da sol taraftaki dişlerin eş zamanlı sürmemesi
- Parmak- biberon emme alışkanlıklarının devam etmesi
- Alt ya da üst çenenin, ağız dışından belirgin olacak şekilde önde ya da arkada konumlanması
Ortodontide İdeal Tedavi Zamanı
Problemin tipine ve şiddetine bağlı olarak, ortodonti uzmanı tarafından belirlenir. Basit dişsel sorunların tedavisi genellikle tüm dişlenmenin bittiği 12 yaşına kadar ertelenir. Bununla birlikte özellikle 1. büyük azı dişlerini ilgilendiren sorunlar, süt dişlerinin erken kaybıyla ortaya çıkan sorunlar ve çenelerin iskeletsel sorunları daha erken yaşta tedavi edilmesi gereken problemler listesine girerler. Özellikle alt ve üst çenenin konumlarıyla ilgili sorunlar, çocuğun büyüme potansiyeli kullanılarak düzeltildiği için, 7-8 yaşlar civarında tedaviye başlanır ve 11-12 yaşlar sırasında da tedavi bitirilir.
Tedavide Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Ortodontik tedavide genel olarak 2 çeşit aparey kullanılır. Bunlar ağız dışı aygıtlar ve ağız içi aygıtlardır. Ağız dışından takılan aygıtlar (çenelik ve enselikler gibi) genellikle iskeletsel sorunların düzeltilmesinde ya da ağız içinde kullanılan aygıtlara destek olmak amacıyla kullanılır. Ağız içi aygıtlar da, hareketli apareyler (damaklıklar) ve sabit aygıtlar (diş telleri, braketler) olmak üzere 2 çeşittir. Damaklıklar genelde çene darlıklarında ya da yer tutucu olarak kullanılırken, braketler, boşlukların kapatılması ve dişlerin eksen eğimlerinin ayarlanması gibi daha detaylı tedavilerde kullanılırlar.
Ortodontik sorunlara, ortopedik (iskeletsel) sorunların eşlik ettiği bazı durumlarda enselikler ve başlıklar gibi ağız dışı aygıtlar da kullanılabilir. Bu aygıtlar büyümekte olan iskeleti doğru yönde yönlendirebilir ve erişkin yaşta oluşabilecek cerrahi müdahaleleri engellemekte oldukça başarılıdırlar. Bu aygıtlar genellikle günde 18 saat civarında takılırlar ve hem ortodontik hem de ortopedik etki gösterirler. Çocuklarda uygulanan tedaviler, genellikle büyümeyle birlikte etki gösterirler. Iskeletsel bozuklukların tedavileri 1-3 sene civarlarında sürebilirken, basit yer darlıklarının ya da çapraşıklıkların tedavisi daha kısa sürebilir. Bu süre içinde genellikle 4-6 haftada bir randevuya gelinir ve tellere gerekli müdahaleler yapılır.