Çocuklarda ‘Duyarlılık’ kazandırmak İçin Neler Yapılabilir?
Anne babaların toplumsal olaylara, diğer insanlara çevreye duyarlılığı ile çocukların duyarlılığı arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bu nedenle ailelerin toplumsal duyarlılık ile ilgili olarak çocuklara model olmaları çok önemlidir. Çocuk, ailesinde topluma katkıyı, hayatının doğal bir parçası olarak görürse, kendisi de bir şeyler üretmek için istek duyar. Shapiro (1997) Ailelerin çocuklarda daha empatik, daha duyarlı davranışlar geliştirmelerini sağlamak amacıyla şu yöntemleri öneriyor:
Çocuklarınızdan Beklediğiniz Sorumlu ve Düşünceli Davranış Çıtasını Yükseltin.
Örneğin: Özel Olimpiyatlarında, tümü fiziksel ve zihinsel özürlü olan dokuz yarışmacı, 100 metre koşusu için başlama çizgisinde toplandılar. Yarışmacıların tümü yarışı bitirmek ve kazanmak için istekliydiler. Yarışa başlar başlamaz, içlerinden genç bir delikanlı tökezleyip yere düştü ve ağlamaya başladı. Diğer sekiz kişi oğlanın ağlamasını duydular, yavaşladılar ve geriye baktılar. Sonra hepsi yönlerini değiştirdiler ve geriye döndüler, oğlanın yanına geldiler. İçlerinden Down Sendrom’lu bir kız eğilip oğlanı öptü ve:
-Bu onun daha iyi olmasını sağlar, dedi.
Sonra dokuzu birden kol kola girdiler ve bitiş çizgisine doğru hep birlikte yürüdüler. Stadyumdaki herkes ayağa kalkıp, dakikalarca onları alkışladı. Orada bulunan insanlar hâlâ bu öyküyü anlatırlar. Neden? Çünkü, bu hayatta önemli olan şey, kendimiz için kazanmaktan, çok daha ötede olan bir şeydir. Bu hayatta önemli olan, diğerlerini de anlamak, yavaşlamak ve rotamızı değiştirmek anlamına gelse bile, diğerlerinin kazanması için yardım etmektir. Toplumsal duyarlılık ve bilinç bu şekilde gelişir “ (Yılmaz, 2002, sayfa 30)
Çocuklarınıza İyilik Etme Fırsatı Verin
Empati geliştirmenin en iyi yolu rastgele “iyilik etme davranışlarını” uygulamaktır. Başkalarına iyilik yapmayı aile projesi haline getirmeye hemen bugün başlanmasını, boş bir defter satın alınmasını ve ailede herkesin bu deftere o gün yaptığı bir iyiliği kaydetmesini öneriyor. İyilik yapmanın alışkanlık haline geldiği zaman, çocuklarınızın daha yardımsever olacaktır.
Çocuklarınızla Başkalarının Yaşantılarına, Sıkıntılarına Dair Konuşun
Sizin başka insanların, toplumların sıkıntılarına önem vermeniz ve bunu tartışma konusu olarak gündeme getirmeniz, hem çocuğunuzun duyarlılığını artıracak, hem de çocuğunuzun bakış açısını, bilgi düzeyini, ifade yeteneğini geliştirecektir. Haberleri beraber seyredip, orada karşınıza çıkan toplumsal olayları irdeleyen bir konu üzerinde tartışabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuzla Güney Afrika’daki kıtlığı konuşabilirsiniz. Oradaki insanların bir günü nasıl geçiyor, güncel sıkıntıları neler ve o insanlar için neler yapılabilir, bunun üzerinde birlikte düşünebilirsiniz. Ya da çevrenizde sıkıntılarına şahit olduğunuz insanlara dair konuşabilirsiniz. Doğu bölgelerimizde yaşayan insanların kış mevsiminde yaşadıklarına, onların hayatlarına dair konuşabilir ve orada yaşayan insanların hayat şartlarını iyileştirebilmek için neler yapılabileceği konusunda tartışmalar yapabilirsiniz. Daha küçük çocuklarda “şimdi havalar soğudu acaba kuşlar nasıl yiyecek bulur” gibi konuşmalar da çocuklarda empatiyi geliştirir. Bu tür konuşmalar çocuğunuzun bakış açısını ve de hayata dair düşüncelerini etkiler.
Çocuklarımız, hayatı sadece bizlerin yaşadığı açıdan değil, çok farklı yaşamsal deneyimlerden oluştuğunu bilerek yaşarlarsa, toplumsal duyarlılıkları daha da gelişebilir.
