Giriş
Hemen her erkek ve kadının sosyal hayatında saçın yadsınamaz bir rolü vardır. Çünkü, saç her türlü sosyal ortamda, kişinin ilk göze çarpan özelliklerindendir. Dolayısıyla, ne sebeple olursa olsun, saç dökülmesi çoğu insan için, özellikle de kişi erişkinlik döneminin başlarındaysa, önemli bir stres kaynağıdır. İleri derecedeki saç dökülmesi böylelikle, salt kozmetik bir sorun olmaktan çıkar ve kişinin sosyal yaşamını çıkmaza sokan ciddi psikolojik problemlere de neden olur. Bu psikolojik sorunlar kendine güvenin kaybolması, kişinin kendi gözündeki imajında ve hatta kimliğindeki değişimlerdir. Saç dökülmeleri kadın ve erkeklerde yaygın olarak görülmektedir. Trikogram denilen özel saç tetkikleri, kan tahlilleri ile araştırarak saç dökülme nedeni tespit edilmektedir. Kadın ve erkeklerde teşhise yönelik uygun tedaviler yapılabilmektedir. Uygun hastalarda saç dökülmeleri saç mezoterapisi yöntemi ile giderilmektedir.
Saçın Fizyolojisi
İnsan saçının %90’ı gelişim fazındadır. Saçın geri kalan %10 kısmı dinlenme dönemindedir. Gelişim fazı 2-6 yıldır. Dinlenme dönemi 2-3 aydır. Dinlenme fazındaki saçlar dökülür. Dökülen saç köklerinden yeni saçlar büyümeye başlar ve döngü bu şekilde devam eder. İnsanlar yaşlandıkça saç uzama hızları yavaşlar. Saç günde 0,35 mm uzar. Günde ortalama 100 adet saç dökülmesi normaldir. Daha fazla saç dökülmesi halinde bir dermatoloğa danışılması gereklidir.
Saç Dökülmesi Çeşitleri ve Nedenleri
Saç dökülmeleri nedbesiz (skarsız) veya nedbeli (skarlı) olabilir. Saç dökülmesine tıpta alopesi denir. Skarsız olan alopesilerin en sık görülen nedeni androgenetik alopesi’lerdir. Saçlarda incelmeyle başlayan hastalık erkeklerde daha şiddetli seyreder. Zemininde genetik bir yatkınlığın olduğu düşünülmektedir. Genetik tipte saç dökülmesi en çok erkeklerde görülür. Kadınlarda da ortaya çıkabilir. Erkek tipi saç dökülmesi de denilen bu tip dökülme erkeklerdeki en yaygın saç dökülmesidir. Başınızın tepe kısmındaki ve şakaklardaki saçlarınız cılızlaşmaya başlar. Zaman geçtikçe şakaklardaki saçlar daha da geriler, sadece başın ön kısmın ortasında saç kalır ve tepe kısmında giderek daha da kelleşen bir bölge ortaya çıkar. Daha sonra başın ön ve tepe kısımlarında saçların döküldüğü bölgeler yan yana gelir ve başın tepe kısmı iyice kelleşir. Bu durum, bazı erkeklerde yirmili yaşların başında ortaya çıkar. Erkek tipi saç dökülmesi (androgenetik alopesi) 25 yaşına kadar erkeklerin %25’ini, 40 yaşına kadar %40’ını, 50 yaşına kadar %50’sini etkileyen ve erkeklerde en sık rastlanan saç dökülmesi tipidir.
Halk arasında yanlış olarak saçkıran adıyla bilinen önemli bir skarsız alopesi tipi de alopesi areatadır. Bu hastalığın en sık görülen şeklinde saçlı deride odaklar halinde saç dökülmeleri vardır. Bazen de bütün kafa derisindeki saçın, hatta bütün vücuttaki kılların kaybıyla seyreder. Kendiliğinden de düzelebilen hastalığın şiddetli şekillerinde kortizonlu ilaçlar ve ışık (PUVA) tedavisi kullanılabilir.
Bu hastalıklar haricinde Telogen effluvium denilen aktif dönemdeki saçların bir anda ve çok sayıda dinlenme dönemine geçmesi ile gelişen bir tablo vardır. Burada yaygın bir saç dökülmesi olur. Saçlar 3-4 ay içinde incelir ve seyrekleşir. Yenidoğan döneminde ve doğum sonrasında fizyolojik olarak görülebilir.
Bundan başka şiddetli enfeksiyon hastalıkları, ağır seyirli müzmin hastalıklar, büyük cerrahi girişimler, tiroit bezinin az çalışması, kullanılan ilaçlar, hormonlar ve ağır metaller böylesi bir tabloya neden olabilir. Tedavisinde bu tabloya yol açan etmenlerin ortadan kaldırılması esastır. Bunlardan başka demir, protein, çinko eksiklikleri, radyasyon tedavisi, frengi hastalığı ve mantar hastalıkları skarsız saç dökülmelerine yol açabilmektedir. Özellikle kadınlarda saçların arkada topuz yapılması veya güneş gözlüklerinin sürekli olarak bir saç tutacağı gibi kafada tutulmasının da gerginlik tipi alopesiye neden olabileceği unutulmamalıdır. Proteinden fakir diyetler yapan veya anormal beslenme alışkanlığına sahip kimselerde protein eksikliği oluşur ve vücut proteini muhafaza etmek için saçları dinlenme evresine sokar.2-3 ay sonra yoğun bir saç kaybı oluşur. Saç kökleri zayıflar. Bu durum diyet ile yeterli miktarda protein alınımı ile düzelebilir. Bazı ilaçlar geçici bir süre saç dökülmesine neden olabilir. Romatizmal, gut, depresyon, kalp hastalığı, yüksek tansiyon için reçete edilen ilaçlar ve yüksek doz A vitamini saç dökülmesi yapabilir.
Saça uygulanan her türlü boya, renk açma, saçı düzleştirme veya perma gibi yöntemler uygun koşullarda yapılmazsa saça zarar verebilir. Bu yöntemlerin sık sık veya aynı anda uygulanması da saçı zayıflatıp kırılmasına neden olabilir. Saçı sık sık yıkamak, taramak ve fırçalamak da saçı kırabilir.
Saç Dökülmesi Tedavisi
Saç dökülmesi ve saçta kellik şikayeti mevcut olduğunda bir dermatoloğa danışılmalıdır. Saç derisinin muayenesi, saç tellerinin tetkiki ve kan tetkikleri ile saç dökülmesinin nedeni tespit edilir. Daha sonra tedavi düzenlenir. Saç dökülmesinin erken dönemlerinde yapılan tedaviler çok başarılı olmaktadır. İlerleyen saç dökülmelerinde kıl kökleri öldüğü için daha çok cerrahi tedaviler etkili olabilmektedir.
Saç dökülmesinde öncelikle neden tespit edilir ve buna göre tedavi düzenlenir. Saç dökülmesinde kullanılan ilaçlar ve yöntemler: finasterid tablet, minoxidil %2-5 solüsyon, saw palmetto, azelaic acid, cyproterone acetate ve spironolactone (yalnızca kadınlarda kullanılır), biotin, saç mezoterapisi, kortizonlu ilaçlar, ışık tedavileri (PUVA), vitaminler, mineraller, saç ekiminden oluşur.
