Son yıllarda el-ayak-ağız hastalığı özellikle yaz aylarında sık sık görülmektedir. Bu hastalığa neden olan ana virüs olan koksakivirüsler (coxsackie) insanların sindirim sistemlerinde yaşayıp çoğalan ve dışkı ile yayılan bir virüs ailesinin üyesidir. Çoğu kez hafif soğuk algınlığı semptomlarına neden olurken bazen de ateşli ağır hastalık belirtilerine de yol açabilmektedir.
Koksakivirüslerin neden olduğu hastalıklar ve belirtiler
Koksakivirüslerin neden olduğu belirtiler çok geniş bir yelpazede incelenebilir. Çoğu hasta belirtisiz veya hafif belirtilerle seyreden viral üst solunum yolu enfeksiyonları ile seyrederken bazen de ani yükselen ateş, baş ve kas ağrıları, boğaz ağrıları; karın ağrısı ve kusma ile ilerleyebilir.
El ayak ağız hastalığı
Adı neden al ayak ağız hastalığı?
İlginç bir şekilde en fazla avuç içleri, el ve ayak parmak uçlarında içi su dolu sert küçük kabarcıklar yaptığı, ağızda da damaklarda ve küçük dil etrafında aft türü yaralara neden olduğu için hastalığa bu isim verilmiştir.
Son moda bir hatalık sanılan bu viral enfeksiyonun kökeni uzak doğudur. Son yıllarda uçakla seyahatin artışı, Çin başta olmak üzere uzak doğu ülkelerine seyahatin sıklaşması ile daha kolaylıkla ülkemize ve diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştır. Çinde bu virüse karşı geliştirilen aşı 2018 yılında rutin uygulamaya sokulmuştur. Ülkemize olan Suriyeli göçünün etkisi olduğunu en azından biz düşünmüyoruz.
El ayak ağız hastalığının nedenleri
Bu hastalığa neden olan 3-4 farklı virüs bilinmektedir. En sıklıkla koksaki virüs bu hastalığa neden olur. (coxsackievirus A16) Çok bulaşıcıdır. Bulaşma, hasta veya taşıyıcı kişiye temasla, eşyasını kullanma ile olur. Birden fazla farklı virüs bu hastalığı yapabildiği için (mesela başka enterovirüsler) bir çocuk farklı zamanlarda birden fazla defa el ayak ağız hastalığı geçirebilir.
Yaz ayları ve erken sonbaharda salgınlar yapar. Çocuk oyun grupları ve kreşlerde en fazla rastlanan bulaşıcı hastalıklar arasındadır.
El ayak ağız hastalığının belirtileri
Genellikle 10 yaş altında en sıklıkla 5 yaş altında görülürse de bu yazıyı hazırladığım güne kadar son 10 yılda hastalarımım 3’ünün babası ve 1’inin annesinde de gördüm. Ana 2 belirtisi ateş ve yukarıda bahsettiğimiz döküntüler ve ağız yaralarıdır. Ateş hastalığın hemen ilk belirtisi olup döküntüler ve ağız yaraları 1-3 gün sonra ortaya çıkabilir. Ayrıca
- Halsizlik
- Kas ağrıları
- Ağız yaralarına bağlı iştahsızlık ve gene ağız yaralarına bağlı salya artışı yutkunamama
- Döküntülerde acıma veya kaşıntı, tabanlarda ağrı da olabilir.
Hastalığın ağırlık kriteri ağız yaralarının şiddetidir. Ateşi ve döküntüleri çok da olsa ağız yaraları az ise beslenmesi daha iyi, ilaç alması daha kolay olup daha hızlı iyileşecektir.
El ayak ağız hastalığının tedavisi
Bu hastalığın özel bir ilacı yoktur. Virüs öldürücü bitkisel damlalar (Afrika sardunyası) propolis konsantreleri her tür virüs enfeksiyonunda olduğu gibi el ayak ağız hastalığında da kullanılabilir. Ağrı kesiciler, ağız yarası nedeniyle iyi beslenemeyen bebeklerde az miktarda sıvı ile maksimum enerji veren beslenme amaçlı medikal mamalar kullanılabilir. Hasta çocuklar ateş ve ağız yaralı dönem sona erdikten sonra okula gidebilirler.
El ayak ağız hastalığının komplikasyonları
En sık rastlanan komplikasyonu sıvı kaybıdır. Ağız yarasının acısından dolayı iyi beslenemeyen ve sıvı alamayan küçük yaş bebeklerde ortaya çıkabilir. Bu durumda 1-2 gün hastanede kalarak serum takılması gerekebilir.
Hastalık geçirildikten sonra 2-3 ay içinde el ve ayak parmak tırnaklarında düşme olabilmektedir. Düşüp gevşeyen tırnaklar çocukta can acısına neden olmaz. Dışarıdan bir ilaç veya kremle tedavisi mümkün değildir, yerine kendiliğinden yeni tırnak çıkacaktır.
Çok nadiren virüsün kendisine bağlı viral menenjit ve ensefalit denen beyin zarı ve beyin enfeksiyonları görülebilmektedir.
El ayak ağız hastalığından korunma
Her çocuk hastalığında olduğu gibi bu hastalıkta da korunma sadece aşıyla ve genel hijyen ile mümkün olabilir. Henüz dünya çapında kabul edilmiş bir aşı yok maalesef ama sadece Çin devleti tarafından geliştirilip sadece Çin’de kullanılan bir aşısı var.
En iyi korunma hasta kişilerle temasın azaltılması, iyi el ve ağız hijyeninin sağlanması, hasta kişinin temas ettiği eşyaların sterilizasyonu ile olur.
Koksakivirüslerin sebep olduğu diğer hastalıklar
Herpanjina
Ağız tavanında bademciklerde ve yumuşak damaklarda kızarık ülserler ile yüksek ateş ile seyreden bir başka koksaki virüs hastalığıdır. Herpes virüsün yaptığı ağız yaraları ile karışır.
Konjonktivit
Gözün ön yüzünü örten konjonktiva denen şeffaf zarın iltihabıdır. Kızarıklık, sulantı, ağrı, göz yaşarması ve bulanık görmeye neden olur.
Korunma ve Tedavi
Koksakiler son derece bulaşıcıdır. Kişiler arası bulaşma iyi yıkanmamış elle (koksakinin bağırsaklarda yaşadığını unutmayın) ve dışkı ile bulaşık yüzeylerle olur. Ayrıca aksırık, öksürük sırasında damlacıkla da bulaşma olur. Bulaştırıcılık en fazla hastalığın ilk haftasında görülür.
Koksakivirüslerin aşısı yoktur. Kendiliğinden geçer. Tedavide sadece ağrı kesiciler kullanılır.
