Gıda alerjileri oldukça sık rastlanan bir alerjik hastalık grubudur. Hafif egzamatik döküntülerden, ciddi ağır ve hatta ölümcül anafilaktik reaksiyonlara kadar ilerleyebilir. Çocuğunuzda bir gıda alerjisi varsa onu nasıl besleyeceğinizi, alerjik reaksiyon ortaya çıkarsa ne yapacağınızı bilmeniz gereklidir.
Gıda alerjisi nedir?
Bir kişide gıda alerjisi varsa vücut bağışıklık sistemi o gıdaya zararlı maddeymiş gibi tepki verir. Bağışıklık sistemi, alerjiyi tetikleyen maddeler olan gıda alerjenlerine karşı antikorlar üretir. Daha sonra bir defa daha bu madde ile karşılaşıldığında yiyerek, dokunarak veya soluyarak) vücut bu maddeleri zararlı kabul edip kendini savunmak amacıyla başta histamin olmak üzere birçok kimyasal madde salgılar. Bu kimyasal maddeler solunum sistemi, kalp ve dolaşım sistemi ile sindirim sistemini etkileyerek alerjik belirtilere neden olur.
Birçok kişi alerji ile intoleransı karıştırır. Gıda intoleransında belirti ortaya çıkması için daha fazla miktarda gıda gerekir. Örneğin süt intoleransında (yani laktoz intoleransı) süt içilince karın ağrısı, gaz, ishal olur ama bu alerjik reaksiyon değildir.
Alerjik olma kapasitesi genetik olarak belirlenir. Bir çocuğun bir gıdaya alerjisi olup olmayacağı ilk olarak reaksiyon ortaya çıkana kadar bilinemez. Hangi çocuğun gıda alerjisi olacağı, hangisinin olmayacağı önceden bilinemez. Ama bazı çocuklar için risk faktörleri belirlenebilir.
Hayatın erken dönemlerinde riskli gıdalara çok maruz kalan çocuklarda alerjik reaksiyon riski daha fazladır. Örneğin süt çocukluğu çağında çok fazla çikolata, şeker, fıstık yiyen çocuklarda gıda alerjisi ortaya çıkması riski daha fazladır. Anne babaların çocuklarında gıda alerjisi olmasını tamamen önlemesi mümkün değildir ama uzun süre – özellikle ilk 6 ay, sadece anne sütü ile besleme ve ek gıdalara 6 aydan sonra başlama, gıda alerjisi riskini önemli ölçüde azaltır.
En Alerjen gıdalar
- Süt, fıstık, çam fıstığı, ceviz
- Kabuklu deniz ürünleri
- Yumurta akı
- Balık
- Buğday ve tahıllar
- Soya, yer fıstığı
Gıda Alerjisi Belirtileri
Alerjiye neden olan gıda alındıktan sonra dakikalar veya 2–3 saat sonra şu belirtiler ortaya çıkar:
- Döküntü, kızarma, kaşıntı…Egzama
- Deride kabarmalar… ürtiker
- Yüzde, boğazda, dudak veya dilde şişmeler… Anjionöritik ödem
- Sindirim sistemi belirtileri: Bulantı, kusma, ishal… Eosinofilik kolit
- Solunum sistemi belirtileri: Hırıltı, nefes darlığı… Astım
- Anafilaksi: En ciddi alerjik reaksiyondur. Alerjik şoka anafilaksi denir. Sıkıntı, fenalaşma solukluk, hipotansiyon, şuur kaybı, nabızda zayıflama ve ölüm görülebilir.
Gıda Alerjisi Tanısı Nasıl Konur?
Eğer gıda alerjisinden şüpheleniyorsanız mutlaka doktorunuza danışın. Doktorun soru ve yönlendirmeleri doğrultusunda testler yapılması gerekebilir. Gıda alerjilerine benzeyen gıda intolaransları, çölyak hastalığı ayırt edilmelidir.
Şüphelenilen gıda diyetten çıkarılarak tanıya gidilebilir. Buna “eliminasyon diyeti” denir. Bir gıda diyetten çıkarıldığında belirti kayboluyor, yeniden verildiğinde yeniden belirti başlıyorsa tanı konmuş olur.
Cilt testleri de tanıda yardımcıdır.
Eğer çocuk alerjik yapıda ise kanda özgün antikorlara bakılarak (süte, yumurtaya veya fıstığa karşı antikor) tanı konabilir.
Gıda Alerjilerinin Tedavisi
İlaç ile gıda alerjisi tedavisi yapılamaz. Ana tedavi bu gıdadan sakınarak olur. Ama eğer kaçınılması zor bir gıdaysa ve besin değeri yüksekse bir diyetisyenin yardımı gerekebilir. Ayrıca çapraz alerjilere de dikkat edilmelidir. Örneğin karides yeyince şişip kızaran bir çocuk yengeç, istiridye vs de dikkat etmelidir.
Gıda alerjisi tedavisi yoktur ama belirtiler ortaya çıktıktan sonra hafif belirtiler antihistaminikler verilebilir.
Antihistaminik ilaçlar burun akıntısı, burun kaşıntısı, aksırık, kaşıntı, kabarma ve karın ağrısı gibi reaksiyonlarda etkilidir. Öksürük veya hırıltı varsa bronş açıcılar kullanılabilir. Ama bu belirtiler varsa bronş açıcı (ventolin gibi) verilip hemen hastaneye götürülmelidir
Acil durumlar
Eğer gıda alerjisi olduğu bilinen bir hastada şu belirtiler varsa hemen hastaneye götürülmelidir:
- Ağızda karıncalanma ve sıcaklık hissi
- Kızarık ve kaşıntılı döküntü
- Nefes darlığı
- Aksırık nöbetleri
- Kramp tarzı karın ağısı
- Kusma, ishal
