Femur başı epifiz kayması (FBEK) ergenlik öncesi ve ergenlik çağındaki gençlerde görülen ortopedik bir hastalıktır. Nedeni bilinmemektedir; femur kemiğinin yuvarlak top şeklindeki baş kısmı aynı dondurma külahının en üstündeki dondurma topunun kayması gibi kayarak yer değiştirmektedir.
Bu durum zaman içinde yavaş yavaş gelişir, öyle birdenbire olmaz. Erkeklerde kızlardan daha fazla görülür. Görülme sıklığı yaklaşık 10.000’de 1’dir. Vakaların %25’inde her iki kalçada görülebilir.
Femur başı epifiz kayması nedir? Nedenleri nelerdir?
Resimde de görüldüğü gibi uyluk kemiğinin baş kısmındaki büyüme plağı denen kıkırdak hizasından femur boynundan femur başındaki yuvarlağın kaymasıdır. Nedeni tam bilinmemektedir. Çoğunlukla ergenliğe girdikten kısa süre sonra hızlı büyüme döneminde ortaya çıkar ki bu da erkeklerde 12-16, kızlarda 10-14 yaş aralığında ortaya çıkar.
Ortaya çıkışı nadiren basit bir düşme veya travma sonrası olabilirse de çoğunlukla yavaş yavaş ortaya çıkar.
İki tür FBEK vardır:
- Stabil FBEK: Hasta femur başında kaymada artış olmaksızın yürüyebilir veya hasta bacağına yük bindirebilir.
- Anstabil (gevşek) FBEK: Daha ciddi formdur ve koltuk değneğiyle bile yürüyemez ve acil tedavi gerektirir.
Hastalığın nedenleri bilinmiyor ama aşağıdaki durumların bulunması halinde risk daha fazla olmaktadır( Bu durumlar olmaksızın da görülebilir)
- Obezite
- Uzun süreli kortizon kullanımı
- Aile hikayesi
- Hipotiroidizm
Femur başı epifiz kayması belirtileri nelerdir?
Belirtilerin şiddeti durumun süresine ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Ana belirti haftalarca süren ara ara gelip giden kalça, bacak, diz veya kasık ağrısıdır. Ağrı hareket ettikçe artar ve artık hasta topallamaya başlar.
Ağır anstabil vakalarda bacak üzerine basamayacak kadar şiddetli ağrı olur, yatar pozisyonda etkilenen taraf bacağı dışa dönüktür. Yine yatar pozisyonda etkilenen bacakta kısalma olduğu fark edilir.
Femur başı epifiz kaymasının tedavisi nasıl olur?
Bu duruma neden olacak altta yatan obezite, hipotiroidi vs nedenler tedavi edilmelidir.
Erken tanı ile femur başındaki kaymanın artması engellenir. Bu amaçla fizik tedavi ve kalçanın stabilizasyonu amacıyla ortopedik uygulamalar gerekebilir. Açık veya kapalı cerrahi yöntemlerden hangisinin seçileceğine ortopedistler karar verir.
Femur başı epifiz kaymasının komplikasyonları nelerdir?
En iyi cerrahi uygulamalara rağmen femur başı epifiz kaymasının istenmeyen ama aynı zamanda kaçınılamayan yan etkileri (yani komplikasyonları) de olabilmektedir. Bu komplikasyonlar daha çok ağır vakalarda ortaya çıkar.
- Avasküler nekroz: Femur başına giden kan damarlarında dolaşım bozukluğuna bağlı femur başındaki yuvarlak top kısmında çökme olabilir. Şiddetli ağrı ve kalça hareketlerinde kısıtlılık ortaya çıkar.
- Kondroliz: Nadir ama çok ağır bir komplikasyondur. Kalça eklemi yüzeyindeki kıkırdakta ağır hasar olur ve eklem yüzeyinde hızla ortaya çıkan dejenerasyona bağlı olarak kalçada şiddetli ağrı, hareket kaybı görülür.
