Yaz mevsimi, tatil heyecanı, güneşte yatıp dinlenme zevkini getirirken beraberinde daha çok çocuklu aileleri ilgilendiren güneşin zararlı etkilerinden nasıl korunacağımıza dair endişeleri de getiriyor… Bir yandan güneş ışınlarıyla temas edip gıdalarla alınan pro-D vitaminini aktifleştireceğiz bir yandan güzelleşirken yanmayacağız, kanser riskini arttırmayacağız… Bu yazımızda hassas dengeyi korumak konusunda sizlere yardımcı olmaya çalışacağız.
Güneş Yanıklarından Korunma
Sağlıkla ilgili her şeyde olduğu gibi güneş sağlığında da “korunma” ön planda. Önce güneş kremi dışında yöntemleri sıralayalım isterseniz. Aşağıdaki basit kuralları uygulamak bile güneşin zararlı etkilerinden korunmak için yeterli olabilecektir:
- 6 aydan küçük yaştaki bebekleri doğrudan gelen güneş ışınlarından koruyunuz. (Bir güneşlik, tente, şemsiye, ağaç vs bulun) Bu tür gölge sağlayıcıların UV ışınlarının sadece %50’sine engel olabileceğini, gölgede ve bulutlu havada da yanıklar olabileceğini akıldan çıkarmayın.
- Kıyafetleri sık dokunmuş açık renkli kumaşlardan seçin; bol, rahat, kol ve bacakları tamamen örten kıyafetler olsun. Seyrek dokulu mesela keten kumaşların deliklerinden geçen güneş ışınları yakıcı olabilir. (bir kumaşın doku sıkılığını ışığa tutarak test edebilirsiniz)
- Kum, kar hatta suyun bile UV ışınlarını yansıtarak konsantre etmek suretiyle yanıklara neden olabileceğini biliyor muydunuz?
- Yüzünü güneş ışığından koruyacak şapka da takmayı unutmayın.
- UV ışınlarının en kuvvetli olduğu saat 10.00 ile 16.00 arasında güneşe maruz kalmasın.
- Yaşına göre, bebek anne sütü alıyorsa bol su içip emzirin veya bebeğe bol su içirin… Gölgede de olsa güneş çarpması olmayıp “sıcak çarpması” olabileceğini akıldan çıkarmayın ve gölgede de olsa aşırı sıcakta kalmasına engel olun.
- Yaşı uygunsa, aşırı reaksiyon göstermiyorsa güneş gözlüğünü de ihmal etmeyin. Güneş gözlükleri UV ışınlarının %99 -100 oranında bloke edebilmelidir. Gri, kahverengi veya yeşil renkte polarize cam en iyi koruma sağlar.
- Tüm bu koruyucu önlemleri kendiniz de uygulayarak çocuğunuza iyi bir rol model olabilirseniz iyi olur. Bebeklerin aklı henüz ermiyor da olsa oyun çocukları anne babasını rol model alarak kendilerini korumayı öğreneceklerdir.
Veee en popüler konumuz güneş kremleri. Aslında çok karmaşık olmayan bu konu ürün çeşitliliği ve nedeniyle ailelerin kafasını karıştırır hale geldi. Bize de en iyi güneş kremleri, organik ürünler soruluyor ama en iyisi diye bir şey yok… Birçok marka var piyasada ve bunların birbirine üstün ve birbirinden zayıf özellikleri var… Burada marka vermek yerine genel olarak güneş kremi alımında nelere dikkat edileceğine değinmek istiyoruz.
Çocuklarda Güneş Kremleri
Güneş kremleri sizi güneş yanıklarından ve bazı cilt kanserlerinden korur; tabii doğru kullanılırlarsa. Güneş kremlerinin kullanım amacının güneş altında uzun süre kalabilmek olmadığını unutmayın.
Çocuklarda Güneş kremi seçimi
Güneş kremi seçerken üzerinde “geniş spektrumlu” yazıyor olmasına dikkat edin. Geniş spektrum ifadesi hem ultraviole A ( UV-A) hem de ultraviole B (UV-B) ışınlarına karşı koruma anlamına gelir. (Meraklısına notlar: UV-A ve UV-B nedir? Aşağıda bulabilirsiniz)
SPF (Sun Protection Factor, yani Güneş Koruma Faktörü) en az 15 olmalı; bebekler ve çocuklar içinse bu değer en az 30 tercih edilmelidir.
Bazı yeni ürünlerde UV koruma düzeyi aynı otellerdeki gibi yıldızla ifade edilmektedir. Buna göre:
- Düşük UV koruma
- Orta UV koruma
- Yüksek UV koruma
- En yüksek UV koruma anlamına gelmektedir.
Vücudun güneş yanığı için en hassas bölgeleri olan burun, omuz, kulak kepçeleri içinse “sunblock” denen çinko oksit ve titanyum dioksit içeren ürünler kullanılmalıdır. Bunlar öyle yoğun olurlar ki ovalasanız bile deri tarafından emilmediği için orada beyaz renkte kalarak görünür halde kalırlar.
Bazı markalar suya dirençli olup bu markalar özellikle tercih edilebilir. Suya dirençlilik en fazla 80 – 90 dakika sürebilir ancak bazı ürünlerde “waterproof” (su geçirmez) veya “sweat prof” (ter geçirmez) yazmaktadır ki bu ifadeler yanıltıcı ve aldatıcı kabul edilmelidir.
Bebekler için güneş kremi kullanımı uygun mu?
Amerikan Pediatri Akademisi 6 aylıktan küçük bebeklerin, sadece yüz ve kulak, burun gibi, kıyafetle örtülemeyen bölgelerine krem sürülmesine izin vermektedir
6 aydan büyük bebeklerin ise bütün vücuduna sürülebilmektedir ancak gözlerin korunmasına dikkat edilmelidir, çünkü bebekler gözlerini ovuşturarak kremle gözlerini tahriş edebilirler. Bu durumda nemli bir bezle gözlerini silin, yanma, kızarıklık devam ederse bir göz doktoruna başvurun.
En pahalı kremi aldım, yine de bebeğimin cildinde alerji oldu, bu nasıl olur, ne yapmalıyım?
En pahalısının SİZİN ÇOCUĞUNUZA dokunmama garantisi yok ki… Bu tür alerjik reaksiyonlar her tür ilaç, krem ve kozmetikte olabilir ve öngörülemez. Bu durumda kullandığınız markayı değiştirin. Yine alerjik reaksiyon gelişirse içinse “sunblock” denen çinko oksit ve titanyum dioksit içeren ürünler deneyin. Yine olursa gölgede tutun, güneşe çıkarmayın…
Güneş Kreminin sürülmesi
Güneş kremleri sürüldükten sonra etkisinin başlaması yaklaşık 30 dakika süreceği için güneşe çıkmadan 30 dakika önce sürmek gerekir.
Denizle, terle veya sadece ciltten emilerek etkisini yitirebilir; 2 saatte 1 tekrarlanmalıdır.
En çok sorulan soru, sürülecek kremin miktarıdır. Avuç içini dolduracak kadar elinize aldığınız kremi vücudun geniş bir bölgesine yayın, kremin o bölgeye aynı kalınlıkta temas etmiş olmasını sağlayın. Kulak üstleri, burun, omuz, ayak sırtı bölgelerine daha yoğun sürün.
Kimyasal bariyer – Fiziksel bariyer nedir?
Kimyasal bariyerler
Bazı kimyasal maddeler UV-A ve UV-B ışınlarını emici özelliğe sahiptir. Bunların bazıları güneş ışığından etkilenip parçalandığı için bariyer özellikleri yetersizdir. Bazıları ise “fotostabil” denen bir özelliktedir yani güneş ışığından etkilenmez ve stabilitesini koruduğu için bariyer görevini yerine getirir. Bunlara örnek olarak retinil palmitat, oksibenzon, avebenzon octocrilene ve bemotrizinol verilebilir. Bunlardan oksibenzon FDA tarafından onaylı, 6 aydan büyük bebeklerde bilinen hormonal yan etkisi olmayan bir maddedir ve güvenliği kanıtlanmıştır. Retinail palmitat ise ciltte güneşe bağlı erken yaşlanma belirtilerine engel olan bir maddedir; A vitamini türevidir; onlarca yıldır cilt kanseri riski olanlarda koruyucu olarak kullanılmaktadır.
Fiziksel bariyerler
UV-A ve UV-B radyasyondan korunmada çok etkili maddelerdir. En bilinenleri titanyum dioksit ve çinko oksittir. Hiçbir organik dokuyla kimyasal olarak etkileşime girmemeleri, güvenli olmaları ve güneş ışınlarından çok iyi korumaları nedeniyle ideal koruyuculardır.
UV Işınları Hakkında
Güneş ışınlarıyla bize ulaşan ultraviole ışınlarının insan sağlığını ilgilendiren 2 çeşidinin hangisinin daha zararlı, hangisinin daha az zararlı olduğu, hangisinin neye neden olduğu hakkındaki bilgilerimiz sık sık değişmektedir. Mesela önemli olan UV ışınının UV-B olduğu sanılırken artık UV-A ışınlarının zararları hakkında daha fazla bilgi sahibi olundu ve ona karşı savunma geliştirme çalışmalarına hız verildi.
Güneşten dünyamıza ulaşan mor ötesi (ultraviole) elektromanyetik dalga spektrumu çıplak gözle görünmeyen bir ışın çeşidi olup dalga boylarına göre 3 çeşidi vardır:
Ultraviole A
Uzun dalga boylu ışınlardır. 320-400 nanometre dalga boyundadır. (1 nanometre 1 metrenin milyarda biridir). [UV-A’nın da 340-400 nanometrelik UV-A 1 ve 320-340 nanometrelik UV-A 2 diye 2 alt çeşidi vardır ]
Dünyaya ulaşan UV ışınlarının % 90’ını oluşturur bundan dolayı yaşamımız boyunca oldukça fazla UV-A ışınına maruz kalırız. UV-A ışınları derimizde UV-B’den daha derine nüfuz eder ve ciltte kırışıklıkla seyreden yaşlanma belirtilerinin (photoaging) ve deri hücrelerinde DNA hasarı sebebidir. Ayrıca yapılan son araştırmalar göstermektedir ki UV-A ışınları deri kanserlerine neden olabilmektedir. Güneşte uzun kalındığında renkte koyulaşmaya (moda ifadeyle “bronzlaşmaya”) neden olan, UV-A ışınlarıdır. Bronzlaşmak amacıyla kullanılan solaryum cihazlarında güneşten alınanın 12 katına kadar UV-A ışını alınabilmektedir. Bundan dolayı solaryuma gidenlerde skuamöz hücreli cilt kanserlerinin çıkma olasılığı 2,5 kat daha fazladır.
Ultraviole B
Kısa dalga boylu ultraviole ışınıdır. (dalga boyu 290 – 320 nanometre) Deride kızarıklık ve yanmanın nedeni UV-B dalgaları olup yüzeydeki deri hücrelerinde hasara neden olur. Ayrıca deri kanseri, güneş ışınlarına bağlı kırışıklık, yaşlanma ve renk koyulaşmasında da rol alır. UV-B ışınlarının yoğunluğu gün içindeki maruz kalınma zamanına, mevsime ve bölgeye göre de değişir. UV-B’nin en yoğun olduğu zamanlar Nisan – Ekim ayları arasında saat sabah 10.00 ile ikindi 16.00 arasıdır. Ayrıca yüksek yerlerde (yayla tatilcilerinin dikkatine) ve karlı zeminde de her mevsimde zararlı etki gösterebilmektedir.
- SPF-15, UV-B ışınlarını % 93
- SPF-30, UV-B ışınlarını %97
- SPF-50 ise UV-B ışınlarını %98 engeller.
