Endoskopi Nedir? Kime Yapılır?
Endoskopi, kelime anlamı olarak (endo-iç , skopi- görme) içeriyi görmek anlamına gelir. Gastroenteroloji pratiğinde kullanılan endoskopik incelemeler gastroskopi ve kolonoskopidir. Gastroskopi özofagus (yemek borusu), mide ve duodenumu (oniki parmak bağırsağı) görmek için, kolonoskopi ise kolon (kalın bağırsak) ve ince bağırsağın son kısmını görmek için gerçekleştirilir. Kullanılan cihazlara da gastroskop ve kolonoskop adı verilir. Bu işlemler genellikle erişkin ve çocuk gastroenteroloji uzmanları tarafından gerçekleştirir.
Çocuklarda neden endoskopi yapılır?
Çocuklara gastroskopi sadece belli durumlarda yapılır. Bunların başında tekrarlayan ve mideden kaynaklandığı düşünülen karın ağrısı (özofajit, gastrit, duodenit ve ülser), tekrarlayan kusmalar (gastroözofageal reflü, gastrit, ülser) ve üst sindirim sistemi kanaması (özofajit, ülser, varis, nadiren polip) gelir. Ayrıca koroziv madde adını verdiğimiz yakıcı maddelerin içilmesi durumunda da ilk 1-2 gün içinde gastroskopi yapılarak yemek borusu ve midede yanık olup olmadığı gözlenmelidir.
Yine çocuklarda zaman zaman gözlenen yabancı cisim yutulması (para, boncuk, iğne, pil) durumunda da gastroskopik inceleme gereklidir. Bu cisimler pil ya da iğne gibi zarar verebilecek maddeler değilse (para ve boncuk gibi…) mideden geçip gitmeleri ve doğal yoldan çıkmaları beklenebilir. Bir haftayı geçen sürede hala midede kalması durumunda gastroskopik girişimle yabancı cisimler çıkarılmalıdır. İğne ve pil gibi zarar verebilecek maddeler ise en kısa sürede çıkarılmalıdır. Piller içerdikleri kimyasal maddeler veya elektrik yoluyla yanıklara, hatta delinmeye yol açabilir.
Sindirim/emilim kusurları (çölyak hastalığı, inek sütü alerjisi, eozinofilik özofajit/gastrit, intestinal lenfanjiektazi…) varlığında da ince barsak biyopsisi yapmak ve dokuyu doğrudan görerek tanı koymak amacıyla (yağ emilim kusurları) gastroskopik inceleme çok sık kullanılan bir tanı yöntemidir.
Çocuklarda girişimsel endoskopi: Beslenme ve biyopsi alınması
Ağızdan beslenmenin yetersiz olduğu durumlarda (kistik fibroz, motor mental retardasyon, sindirim/emilim kusurları) gastrostomi (mideye delik açma) adını verdiğimiz yöntemle çocukların daha iyi beslenmesi sağlanabilir. Gastrostomi cerrahi olarak açılabileceği gibi perkutan endoskopik gastrostomi (PEG) adını verdiğimiz yöntemle endoskopik olarak çok daha kolay yoldan açılabilir.
Siroz veya portal hipertansiyon durumlarında yemek borusu ve midedeki kan damarları genişleyerek varis adını alır. Bu damarlar patlayarak çok ciddi kanamalara yol açabilir. Bu durumda gastroskopi yapılarak bu varislerin içine sklerozan (tıkayıcı) madde enjekte edilerek veya endoskopik ligasyon yapılara kanamaları önlenebilir.
Nadiren de olsa polip adını verdiğimiz et çıkıntıları üst sindirim sisteminde de (normalde daha çok kalın barsakta görülürler) görülebilir. Bu polipler kanamaya yol açabilir. Bu nedenle tespit edildikleri durumda endoskopik olarak polipektomi adını verdiğimiz bir yöntemle çıkarılmaları gerekir.
Çocuklarda kolonoskopi neden yapılır?
Çocuklarda gastroskopiye oranla daha az başvurulan bir tanı/tedavi yöntemidir. Öncelikle kronik ishal ve kanlı dışkılama ile ortaya çıkan iltihabi barsak hastalıkları (ülseratif kolit, Crohn hastalığı) ve polip aramak ve polipektomi yapmak amacıyla uygulanır.
Çocuklara uygulanan gastroskopik ve kolonoskopik incelemeler tercihan anestezi hekimi ile birlikte yapılmalıdır (çocuk uyutularak). Çocukların işlem sırasında aç olmaları gerekir. Gastroskopi işlemi 5-10 dakika içinde gerçekleştirilir. Kolonoskopi için hastanın 2-3 gün sıvı diyetle beslenmesi (posasız) ve müshil benzeri ilaçlar ve lavmanlar yardımıyla bağırsakların temizlenmiş olması gerekir. Kolonoskopi işleminin süresi endoskopistin deneyimi ve yapılan işleme göre değişebilir.
