Ateş vücut sıcaklığının 37,8° C’nin üstüne çıkmasına denir. Kabaca 38° C’nin üzerini ateş olarak kabul edebiliriz.
Ateş neden yükselir?
Vücut sıcaklığını ayarlayan merkez beyinde hipotalamus adında bir bölgedir. Bu bölge bir termostat gibi çalışıp, vücut sıcaklığını 36-37,5° C arasında tutar. Hipotalamustaki sıcaklık merkezinin ayarının bozulması durumunda ateş çıkar. Bu ayarı bozan başlıca durumlar enfeksiyonlardır. Ayrıca aşı yan etkisi, güneş çarpması, diş çıkması, sıvı kayıpları, bazı kan hastalıkları, romatizmal hastalıklar ve kanserlerde de ateş yükselir.
Ateşi nereden ve nasıl ölçelim?
Çocuklarda makattan ateş ölçümü
Tıbben en doğru ölçüm makattan yapılan ölçümdür ancak uzun süre bebeğin makatında termometre tutmak teknik olarak zor olduğundan biz aileler için dijital cihazlarla koltuk altından ölçmenin en doğru yöntem olduğunu düşünüyoruz. Ayrıca makattan ölçümde sıcaklık, koltuk altına göre 0,5-1° C fazla çıkar. Ayrıca özellikler cıvalı cam termometreler ile makattan ölçüm sırasında, hareketli bir bebeğin kıpırdaması sonucu cam termometre kırılıp anüste yırtığa sebep olabilir. Üstelik cam termometrelerin kırılmasıyla ortama yayılan cıva zehirlidir. Cam termometre ile koltuk altından ölçmek için de 7-8 dakika beklenmesi gerekir.
Çocuklarda kulaktan ateş ölçümü
Kulaktan ölçüm yapılan cihazlara gelince: Bunlar tıbben kullanması en kolay ve özellikle çocuk yoğun bakım ünitelerinde en fazla kullanılan cihazlardır. Ancak bebeğin kulağında kir varsa bu cihazla yapılan ölçüm de hatalı olur. 4 aydan küçük bebeklerde hatalı sonuç verme olasılığı daha fazladır. Kulaktan ateş ölçümü yaparken bebeğin kulak kepçesi aşağı ve arkaya doğru hafifçe çekilmesi gerekir; böylece “S” şeklindeki dış kulak yolu düzleşerek termeometrenin ucundaki sensörün kulak zarını görmesi sağlanır. Kulaktan yapılan ölçümle elde edilen değer koltuk altından 0,5-0,7 derece daha fazla olup makattan yapılan değere daha yakındır.
Çocuklarda koltuk altından ateş ölçümü
Koltuk altından ölçüm: Dijital koltuk altı cihazlarla yapılan ölçümde hatayı arttıran bir faktör: Koltuk altının ıslat veya terli olmasıdır. Terini iyice kurulayıp ölçerseniz daha doğru sonuç alırsınız.
Çocuklarda uzaktan ateş ölçümü
Alından İnfrred cihazlarla ölçüm: Tıp kitaplarının ateş ile ilgili kısımlarında ateş ölçme yöntem avantaj ve dezavantajlarının bulunduğu bölümlerde alından infrared ile ölçümün adı bile geçmemektedir. Literatürde de infrared ile yapılan ölçümlerin hata payının fazla olduğu özellikle gelişmemiş ülkelerde pahalı cihazların satışının gereksiz israf olduğu vurgulanmaktadır. Bu cihazlar ortam sıcaklığından, çocuğun terli olup olmamasından vs çok etkilenmekte; yüksek ateş durumunda gerçek değerden daha düşük, normal zamanda da daha yüksek sonuçlar vermektedir. Bu konudaki literatürlere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
https://adc.bmj.com/content/96/8/785
https://www.medscape.com/viewarticle/720246
Hoffman RJ, Etwaru K, Dreisinger N, Khokhar A, Husk G, Comparison of tempoal artery thermometry and rectal thermometry in febrile emergency department patients. Pediatr Emerg Care 2013 Mar 29(3):301-4 (medline)
Her ateşte havale olur mu?
Ateş yükselirken titreme, el ve ayaklarda soğuma, dudaklarda morarma beklenen belirtilerdir. Her ateşlenen çocuk havale geçirmez. Daha önceki ateşli hastalıklar sırasında havale geçirmiş olması, ailede ateşli havale geçiren birinin bulunması, çocukta bir beyin hastalığının bulunması havale riskini arttırır. Kaç dereceden sonra havale beklenir sorusuna yanıt vermek imkânsızdır. Ateş sırasında havale tamamen bünyenin eğilimine bağlıdır.Bir de ateşin çok hızlı yükseldiği durumlarda (mesela yarım saatte 39’a çıkması gibi) havale geçirmek kolaylaşır. Buna da en çok 6. hastalık sırasında rastlıyoruz…
Ateşi düşürmek için ne yapalım?
Vücut sıcaklığının 38-39,5° C arasında olması genelde hafif ateş, 39,5° C’nin üstünde olması ise yüksek ateş olarak kabul edilir. Hafif ateşli çocuk soyulur, huzursuzluğu, morarması veya bitkinliği yoksa aralıklı ölçümlerle beklenebilir. Çünkü ateş yüksekken akyuvar adlı savunma hücrelerinin aktivitesi ile birlikte vücudun savunma gücü de artar. Ancak 39° C’nin üzerinde akyuvarlar da gücünü yitirmeye başladığı için vücudun savunma gücü azalmaya başlar. Bunun için ateş düşürücü verilmesi gerekir. Ama yüksek kalıyor veya daha yükseliyor ise ilk olarak yaş ve kilosuna uygun dozda parasetamol (Calpol, Temalgine, Vermidon vs) veya İbuprofen (Dolven, Pedifen, vs) verilir. Ateşin düşmeye başlayıp çocuğun rahatlaması beklenir. Parasetamol 4-6 saatte bir, İbuprofen ise 8 saatte bir tekrarlanabilir. Bu arada ateşli çocuk doğrudan buharlaşma yoluyla çok sıvı kaybedeceğinden bol su içirilmelidir. Ateş yine de düşmüyorsa, ılık bir duş aldırıp doktorunuza haber veriniz.
