Alerjik nezle ve astım çocukluk çağında en sık rastlanan kronik solunum yolu hastalıklarıdır. Alerji ve astım ile ilgili yazıları okuduğunuzu varsayarak buraya o konuları almadan doğrudan aşı tedavisi hakkında bilgilendirmeye başlıyorum.
Astımın kesin tedavisi var mıdır?
Daha önceki yazılarımızda da vurguladığımız alerjik nezle ve astım tedavisinde kullanılan ilaçlar alerjinin belirtilerini azaltır, bronşları açar, kaşıntıyı giderir vs. ama alerjiyi tamamen ortadan kaldırmaz. Alerjiyi tamamen ortadan kaldırmak için yani gerçek anlamda tedavi etmek için aşı tedavisi önerilmektedir.
İmmünoterapi (Aşı tedavisi) ne yapar, nasıl yapar?
Alerji aşıları neye karşı yapılıyorsa o şeye karşı spesifik bir bağışıklık gelişmesini sağlar. Mesela ev tozu alerjisinde aşılar sayesinde, mite denen yaratıklara karşı bir duyarsızlaşma gelişir; mite’lara temas edilse de alerjik reaksiyon olmaması beklenir. Alerjiye neden olan maddeler çok çok düşük dozlarda vücuda verile verile zamanla ona karşı immün tolerans ( yani bağışıklık) gelişmesi sağlanmaktadır.
Aşıların içinde sadece alerjen madde vardır. Kortizon bulunmaz. Çok düşük dozlarda alerjen iğne ile deri altına verilir. Mesela milyonda bir oranında polen verildiğini düşünebilirsiniz. Başlangıçta haftada bir yapılan iğnelerle yavaş yavaş alerjen dozu arttırılır. Milyonda bir dozdan yüz binde bire; sonra on binde bire derken yavaş yavaş doz arttırılır. En yüksek etkili doza çıkıldıktan sonra zamanla aşılar arası süre de haftada birden iki haftada bir ve ayda bire doğru arttırılır.
Aşı tedavisi güvenli midir? Yan etkileri nelerdir?
Aşı tedavileri genelde güvenlidir ancak bizzat aşının içindeki alerjen alerjik reaksiyona neden olabilmektedir. En sık alerjik reaksiyon aşı yerinde şişlik, kızarıklık ve kaşıntı olup genellikle soğuk uygulama ve antialerjiklerle geçiştirilebilir.
Çok çok nadiren sistemik alerjik reaksiyon, dilde gözde şişme, uyuşma, solunum sıkıntısı, fenalaşma vs olabilir. Bu tür reaksiyonların müdahalesi mümkün olabilmesi için aşı tedavileri uzman doktorun yanında yapılıp 30 dakika bekleme süresi verilir. Çünkü alerjik reaksiyonların hemen hemen tamamı ilk yarım saatte ortaya çıkmaktadır.
Alerji aşıları kimlere önerilir? Kimlere yapılmaz?
Aşı tedavisi, yani immünoterapi, neye karşı alerjisi olduğu bilinen kişilere uygulanabilir. Çocuğun astımı var ama neye karşı alerjisi olduğu bilinmiyor veya alerjik olmayan astım çekiyorsa, aşı tedavisinin yeri yoktur.
Genellikle yıl boyu alerjisi olanlara önerilir. Kısa süreli mevsimsel alerjisi olanlara pek gerekli değildir. 5 yaş üstü çocuklara, ilaç tedavisine uyumsuz olanlara, ilaç tedavisi bırakılınca semptomları geri gelen, ilaca bağımlı olanlara önerilir.
Çok sayıda alerjen duyarlılığı olana pek önerilmez.
Gıda alerjilerinde aşı tedavisinin yeri yoktur. (en azından bu yazının hazırlandığı 2019 Eylül ayında süt alerjisi ile ilgili oral ve dilaltı aşı çalışmaları devam etmekteydi)
Aşı yapılacağı sırada astım atağı, ateşli üst solunum yolu enfeksiyonu vs varsa aşı yapılması önerilmez.
Aşı alerji uzmanı gözetiminde yapmalı, aşı sonrası hasta 30 dakika kadar gözlem altında tutulmalıdır.
Alerjide aşı tedavisinin başarısı ne kadardır?
Aşı tedavisinde başarı oranı %80-90 düzeyindedir. Aileden bir kişinin imünoterapiden fayda görmemiş olması diğer kişilerin de fayda görmeyeceği anlamına gelmez. Etki bazı çocuklarda 1 yılın sonunda başlasa da genelde etki ilk aylarda ortaya çıkar.
Astımda Dilaltı Aşı Tedavisi
Astımda dilaltı aşı tedavisi nedir?(SLIT: Sublingual Immunoterapi)
Dilaltı aşı tedavisi, astım tedavisinde bir başka yöntemdir. Adı “aşı” da olsa iğne yapılmadan uygulanan bir yöntemdir. Dilaltına çok az miktarlarda alerjen damla veya tablet olarak koyulup orada bekletilir ve oradan kana karışması sağlanır.
Halen çimenler, bazı otlar ve ev tozuna karşı dilaltı uygulama yapılabilmektedir. İnek sütü, yumurta, fıstık vs. gıda alerjilerinde dilaltı aşı uygulaması henüz deneme/geliştirme aşamasındadır.
Dilaltı aşı nasıl uygulanır?
Kişinin duyarlı olduğu alerjenler yukarıdaki maddelerden biriyse ona karşı aşılama başlanır. Damla veya eriyebilen tablet şeklindeki alerjenler dilaltına konur ve 1-2 dakika bekletilir; sonra yutulur. Bu işlemi hastanın ailesi evde uygulayabilmektedir. İşlem hemen her gün veya gün aşırı uygulanıp zamanla uygulama aralıkları yavaş yavaş açılır. Doz da giderek arttırılır. Çimen alerjisi aşılaması alerjisi mevsiminde uygulanırken ev tozu alerjisi uygulaması yıl boyunca yapılabilir.
Dilaltı aşılama güvenli midir?
Yaklaşık 20 yıldır geliştirilmekte ve uygulanmakta olan dilaltı aşı tedavisi, deri altı iğne tedavisine göre daha güvenli ve uygulaması kolaydır.
Dilaltı aşılamaların yan etkileri nelerdir?
Daha çok dilaltına damlatılan yerde dil ve ağızda uyuşma, şişme, kaşıntı olur. O zaman doz ayarlaması yapılır. Sistemik yan etkiler deri altı aşılamadan çok daha seyrektir.
Not: Bu yazıyı hazırladığımız 20.09.2019 tarihinde ülkemizde sadece bir firmanın dilaltı çimen aşısı mevcuttur; ev tozu damla veya tablet aşıları ülkemizde bulunmamaktadır.
